Uzależnienie od internetu – przyczyny, objawy i leczenie siecioholizmuUzależnienie od internetu dotyczy coraz więcej osób. Według międzynarodowych badań przeprowadzonych w 64 krajach przez Shi-Qui Menga i współpracowników blisko 14,2 proc. osób jest uzależnionych od korzystania z Internetu i mediów społecznościowych. Nieleczone uzależnienie może doprowadzić do rozwoju wielu poważnych konsekwencji, również w sferze społecznej. Na szczęście, poprzez odpowiednie metody terapeutyczne i profilaktyczne można skutecznie wyjść z nałogu.
Granica między rozrywką a nałogiem – kiedy Internet wciąga za bardzo?
Wielu pacjentów spędzających długie godziny przed ekranem komputera może zastanawiać się, co to jest uzależnienie od Internetu. O uzależnieniu można mówić wówczas, gdy w człowieku pojawia się silna potrzeba skorzystania z Internetu, nawet kosztem zaniedbania codziennych obowiązków. Stan ten wywołuje u pacjenta zmiany zachowania – staje się on bardziej zmęczony i nerwowy. Internet staje się dla niego najważniejszym medium, z którego musi korzystać co najmniej kilka godzin dziennie. Oczywiście, jeśli obecność w przestrzeni wirtualnej jest spowodowana wypełnianiem obowiązków szkolnych lub zawodowych, nie można mówić o uzależnieniu. Jest to bowiem kontrolowany czas spędzony na wykonywaniu konkretnego zadania.
Życie wirtualne a realne – co tracimy, spędzając długie godziny online?
Korzystanie z Internetu jest zazwyczaj miłym doświadczeniem. Granie w gry komputerowe, przeglądanie mediów społecznościowych czy robienie kolejnych zakupów online. Niestety, długotrwałe przebywanie w świecie wirtualnym prowadzi do konsekwencji, które źle wpływają na dobrostan człowieka.
Jak wskazują badania przeprowadzone przez naukowców z Chandigarh University w Indiach, nadmierne korzystanie z internetu prowadzi do zaniku bezpośrednich kontaktów społecznych, osłabienia relacji rodzinnych i przyjacielskich oraz poczucia samotności. Osoby uzależnione od życia w sieci częściej doświadczają też izolacji społecznej i trudności w nawiązywaniu relacji.
Inne badanie opublikowane w międzynarodowym czasopiśmie naukowym International Journal of Recent Technology and Engineering wykazało, że długie godziny spędzane online skutkują ograniczeniem ruchu, zaburzeniami snu, niezdrowymi nawykami żywieniowymi i ogólnym pogorszeniem kondycji fizycznej. Osoby uzależnione często zaniedbują podstawowe potrzeby biologiczne, co prowadzi do ciągłego zmęczenia i znużenia.
Powyższe badania wykazały też, że osoby, które spędzają długie godziny online tracą swoje zdrowie psychiczne. U uzależnionych osób dorosłych i dzieci badacze zauważyli wzrost poziomu niepokoju, drażliwości i objawy depresyjne, zwłaszcza gdy nie mieli dostępu do sieci. W takim przypadku warto sięgnąć po konsultację psychologiczną w Poznaniu w naszej placówce.
Dlaczego tak trudno oderwać się od sieci? Mechanizmy uzależnienia
Za uzależnienie od Internetu, tak jak za uzależnienie od narkotyków, odpowiadają przede wszystkim mechanizmy w mózgu. Jak wyjaśnili Andrzej Cudo i Emilia Zabielska-Mendyk z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, nadużywanie Internetu aktywuje ośrodek nagrody w mózgu, szczególnie układ dopaminergiczny, co powoduje odczuwanie przyjemności podczas korzystania z sieci. Ta stymulacja prowadzi do chęci powtarzania zachowania, aby znów doświadczyć pozytywnych emocji.
Inni badacze, tacy jak Mateusz Barłóg z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie wskazali na dużą rolę czynników osobowościowych i społecznych w rozwoju uzależnienia. Zdaniem badacza na uzależnienie mogą być bardziej podatne osoby introwertyczne i neurotyczne. Takie osoby z natury potrzebują mniejszej stymulacji, mniejszej ilości kontaktów społecznych i nierzadko wolą spędzać czas we własnym zaciszu. Internet oferuje nie tylko dostęp do wszelkiego rodzaju informacji, ale również umożliwia kontakt z innymi użytkownikami w domowym zaciszu. Dla wielu uzależnionych pacjentów zawarcie znajomości internetowej jest o wiele łatwiejszym krokiem niż utrzymanie relacji w codziennym życiu.
Kiedy przeglądanie Internetu staje się ucieczką od problemów dnia codziennego
Przeglądanie Internetu staje się ucieczką od problemów dla codziennego, gdy osoba zaczyna wykorzystywać sieć jako mechanizm radzenia sobie ze stresem, negatywnymi emocjami i trudnościami w życiu.
Badania opublikowane w National Library of Medicine przeprowadzone podczas pandemii COVID-19 na próbie 20 tys. chińskich uczestników wykazały, że odsetek osób uzależnionych od Internetu w tym czasie wzrósł nawet do 36,7 proc. w badanej populacji. Wśród przyczyn można upatrywać nie tylko konieczność pracy zdalnej, ale również chęć ucieczki od rzeczywistości. Czasy pandemii dały ludziom dużą niepewność i lęk o własne zdrowie, co dla wielu osób było doświadczeniem trudnym do zniesienia.
Mimo że pandemia dobiegła końca, Internet nadal jest miejscem chętnie wybieranym do ucieczki przed rzeczywistością, w szczególności dla osób szukających kontaktu z innymi, będących w trudnej sytuacji ekonomicznej, przepracowanych, szukających zrozumienia i doświadczających innych problemów w codziennym życiu.
Przyczyny siecioholizmu – skąd się bierze ta nieodparta potrzeba bycia online?
Prócz przyczyn biologicznych, psycholodzy wskazują, że uzależnienie od komputera i Internetu oraz komunikatorów wynika z kwestii społecznych. W tej kwestii psycholodzy najczęściej wskazują na:
- wpływ grupy rówieśniczej;
- brak kontroli i wsparcia rodzinnego;
- samotność i izolację społeczną;
- niską samoocenę i lęk społeczny;
- brak alternatywnych form spędzania czasu.
Na pojawienie się siecioholizmu ma też wpływ kultura cyfrowa i presja bycia online. Jak wyjaśniła badaczka Magdalena Szpunar, w kulturze cyfrowej pojawia się silna presja na stałą obecność online i na kreowanie atrakcyjnego wizerunku w mediach społecznościowych. Osoby, u których rozwija się uzależnienie, czują potrzebę nieustannego udostępniania treści, reagowania na opinie innych i utrzymywania kontaktów, co prowadzi do przymusu bycia „na bieżąco”. Na wpływ kultury cyfrowej i uzależnienie od internetu narażone są szczególnie dzieci. W przypadku pierwszych oznak siecioholizmu u małoletnich warto skonsultować pociechę z dobrym psychologiem dziecięcym i młodzieży w Poznaniu w Klinice LMC.
Objawy uzależnienia – gdy wirtualny świat staje się ważniejszy od relacji offline
Objawy uzależnienia od Internetu zależeć mogą od wielu czynników, takich jak chociażby okres trwania problemu czy poziom jego nasilenia. Zazwyczaj jednak głównym objawem pojawiającym się już na początku rozwoju uzależnienia są zbyt długie godziny spędzane w Internecie. Pacjenci zaczynają zaniedbywać swoje obowiązki szkolne i zawodowe kosztem dodatkowego czasu spędzonego w sieci. Takie zachowanie skutkuje nie tylko niewywiązaniem się z powierzonych zadań, ale również prowadzi do większej drażliwości. Brak dostępu do Internetu lub konieczność jego ograniczenia budzić może u uzależnionych pacjentów złość i frustrację spowodowane przez niezaspokojoną silną potrzebą skorzystania z sieci.
Uzależnienie od Internetu, oprócz charakterystycznych zachowań, może również objawiać się problemami somatycznymi, takimi jak ból nadgarstka, karku, częste bóle głowy, pogorszenie się wzroku lub bezsenność. Mimo to, osoby uzależnione nie przestają odwiedzać wirtualnego świata. Doprowadzić to może do wielu poważnych konsekwencji, które wpływają negatywnie na zdrowie i jakość życia pacjentów. W momencie, gdy uzależnienie wpływa na jakość zdrowia, należy skonsultować się z doświadczonym lekarzem psychiatrą.
Skuteczne formy leczenia – digital detox, grupy wsparcia i psychoterapia
Człowiek uzależniony od Internetu może doświadczyć niskiej samooceny, złego samopoczucia a nawet nastrojów depresyjnych. Psycholodzy wskazują na 6 konsekwencji uzależnienia od Internetu, które występują najczęściej, czyli: utrata zainteresowań, zaburzenia emocjonalne, spadek wydajności w nauce i pracy, problemy zdrowotne, zaburzenia w codziennym funkcjonowaniu i utrata kontroli nad czasem spędzanym w sieci.
Pacjenci, którzy doświadczają skutków siecioholizmu, zastanawiają się, jak leczyć uzależnienie od internetu. Wśród najczęstszych metod znajdują się: digital detox, grupy wsparcia i psychoterapia.
Digital detox to czasowe unikanie aktywności w sieci i korzystania z urządzeń cyfrowych, takich jak smartfony, komputery czy tablety w celu odzyskania kontroli nad swoim czasem, poprawy samopoczucia i satysfakcji. Detoks cyfrowy może trwać od kilku godzin do kilku dni lub nawet tygodni i polega na świadomym ograniczaniu dostępu do internetu i mediów społecznościowych. Celem tego działania jest przerwanie nawyków zjawiska kompulsywnego korzystania z Internetu, zwiększenie czasu wolnego, poprawa relacji z rodziną i przyjaciółmi i zmniejszenie zagrożenia uzależnieniem.
Grupy wsparcia to cykliczne spotkania prowadzone przez doświadczonego terapeutę. W czasie sesji pacjenci dzielą się własnym doświadczeniem, poznają zjawisko uzależnienia od globalnej sieci, negatywne skutki korzystania z internetu i metody leczenia. Terapeuta pomaga grupie wypracować strategie radzenia sobie z pokusą korzystania z sieci, wzmacniając poczucie sprawczości i motywację do zmiany.
Ostatnim rodzajem wsparcia jest psychoterapia. W przypadku uzależnienia od Internetu najczęściej stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną, która polega na identyfikowaniu i modyfikowaniu nieadaptacyjnych myśli, przekonań i zachowań związanych z nadmiernym korzystaniem z sieci. W trakcie terapii pacjent uświadamia sobie, jakie sytuacje i emocje wyzwalają potrzebę korzystania z internetu, a następnie uczy, jak radzić sobie z nimi w zdrowszy sposób.
W Klinice LMC w Poznaniu oferujemy pacjentom wiele możliwości leczenia uzależnienia od internetu. W naszej klinice każdy pacjent może skorzystać z porady psychologa, lekarza psychiatry i psychoterapii. W naszej poradni zdrowia psychicznego w Poznaniu prowadzimy też psychoterapię online dla pacjentów z całej Polski i tych mieszkańców stolicy Wielkopolski, którzy często są w podróży.
Rola rodziny i najbliższych – jak pomóc osobie uzależnionej od internetu?
Prócz wsparcia terapeuty, dużą rolę w leczeniu uzależnienia od Internetu ma też rodzina pacjenta. Według informacji przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia, rodzina pełni funkcję podstawowego źródła wsparcia emocjonalnego, co jest niezbędne w procesie terapii. Bliscy mogą motywować do podjęcia leczenia, pomagać w utrzymaniu dyscypliny i wspierać w trudnych momentach walki z nałogiem.
Warto pamiętać, że uzależnienie od Internetu często współwystępuje z innymi zaburzeniami, takimi jak depresja i zaburzenia lękowe. Z tego względu rodzina może nie tylko dostrzegać te choroby, ale też motywować pacjenta do podjęcia leczenia i powrotu do zdrowia.
Zdrowe korzystanie z nowoczesnych technologii – profilaktyka i budowanie dobrych nawyków
Uzależnienie od Internetu to zaburzenie, które występuje coraz częściej. Mimo to korzystanie z komputera nie musi prowadzić do rozwoju nałogu. O tym, jak uniknąć uzależnienia od Internetu, decydują przede wszystkim codzienne nawyki u dorosłych i młodzieży. W przypadku młodzieży, jak i osób dorosłych warto nie tylko ograniczać czas spędzony w sieci, ale również szczerze rozmawiać i uświadamiać, jak duże niebezpieczeństwo może nieść za sobą niekontrolowane i nadmiarowe korzystanie z Internetu. Jednak gdy dojdzie do rozwoju uzależnienia, warto udać się po pomoc do specjalisty. Terapeuta nie tylko zadba o lepszy komfort codziennego życia, ale przede wszystkim nie dopuści do dalszego rozwoju nałogu, który może negatywnie wpływać na zdrowie pacjenta. Jest to pomoc, na którą bez wątpienia zasługuje każdy pacjent.
Bibliografia:
Barłóg, M. (2015). Uzależnienie od Internetu i jego osobowościowe determinanty. Hygeia Public Health, 50(1), 197-202
Cudo, A., Zabielska-Mendyk, E. (2019). Funkcjonowanie poznawcze a uzależnienie od internetu – przegląd badań. Psychiatria Polska, 53(1), 61-79
Gnanaraj, S., Anand, A., Parameswaran, S. (2019). The issues of Internet Addiction and its implications on psychosocial aspects of Adolescents. International Journal of Recent Technology and Engineering, 8(2S4), 723-726
Kaur, G., Mehndroo, M. (2024). Digital Addiction and Its Impact on the Mental Wellbeing of Adolescents. Journal of Interdisciplinary Studies in Education, 13(S1), 295-31
Li, YY., Sun, Y., Meng, SQ., Bao, YP., Cheng, JL., Chang, XW., Ran, MS., Sun, YK., Kosten, T., Strang, J., Lu, L., Shi, J. (2021). Internet Addiction Increases in the General Population During COVID‐19: Evidence From China. National Library of Medicine, 30(4), 389-397
Szpunar, M. (2017). Imperializm kulturowy internetu. Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ
Young, K., Abreau, C. N. (2017). Uzależnienie od internetu. Profilaktyka, diagnoza, terapia. Poradnik dla terapeutów i lekarzy. Dolce Vita