Jak pomóc osobie uzależnionej od alkoholu – to pytanie na całym świecie zadają sobie rodziny blisko 50 milionów osób uzależnionych. Duża dostępność wyrobów wysokoprocentowych i ich popularność sprawiają, że coraz więcej osób popada w uzależnienie od alkoholu. Początkowo problem jest trudny do rozpoznania, jednak z czasem narasta i całkowicie zmienia dotychczasowe życie człowieka. Dowiedz się, jak pomóc bliskiej osobie zmagającej się z alkoholizmem i gdzie uzyskać wsparcie.
Pierwsze oznaki uzależnienia – kiedy nawyk picia staje się chorobą?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) alkoholizm to „zespół przewlekłych objawów somatycznych, behawioralnych i poznawczych, których cechą charakterystyczną jest to, że alkohol staje się priorytetem w stosunku do poprzednich, ważnych zachowań”. Osoby dotknięte tym problemem odczuwają silną, trudną do opanowania potrzebę sięgnięcia po alkohol, niezależnie od okoliczności. To uzależnienie może postępować stopniowo, a jego początkowe objawy wydają się zupełnie nieszkodliwe.
Uzależnienie od alkoholu rozpoczyna się od fazy wstępnej, która nie wzbudza żadnych podejrzeń, zarówno ze strony uzależnionego, jak i jego otoczenia. Wypicie kieliszka wina dla relaksu po ciężkim dniu w pracy czy szampana na imprezie to zachowania, które nie odbiegają od norm społecznych i nie budzą żadnych podejrzeń. Jednak osoby uzależnione podświadomie dostrzegają, że alkohol sprawia im przyjemność i zaczynają szukać okazji do picia. Faza wstępna może trwać nawet kilka lat, przez co organizm chorego zwiększa swoją tolerancję na alkohol. Powoduje to nie tylko coraz większe spożycie alkoholu, ale też gorsze samopoczucie i przygnębienie.
Kroki w stronę trzeźwości – jak zacząć i jak wesprzeć bliską osobę?
Podjęcie decyzji o zerwaniu z nałogiem i przyznanie się do problemu to pierwszy, a jednocześnie najtrudniejszy krok w walce z uzależnieniem od alkoholu. Często to nie osoba uzależniona, lecz jej bliscy jako pierwsi zauważają niepokojące sygnały – wzrost częstotliwości picia, zmiany nastroju, zaniedbywanie obowiązków czy tłumaczenie się „trudnym dniem”. Z czasem picie staje się stałym elementem codzienności i próbą ucieczki od rzeczywistości, a rodzina zastanawia się, co zrobić z alkoholikiem. Nierzadko takie rodziny zgłaszają się po pomoc do psychologa, mówiąc, że „mąż pije i nie widzi problemu”, opowiadając o synu alkoholiku lub córce, która coraz częściej sięga po trunek.
Dostrzeżenie problemu przez chorego często następuje dopiero wtedy, gdy konsekwencje uzależnienia zaczynają wpływać na życie zawodowe, zdrowie lub relacje z bliskimi. Dlatego tak ważne jest, by rodzina i przyjaciele byli wsparciem dla chorego na każdym etapie uzależnienia. Wielu z nich po nieskutecznych próbach pomocy zastanawia się jednak, jak wspierać bliskiego uzależnionego od alkoholu.
Jak wskazują psychoterapeuci, skuteczne wsparcie osoby uzależnionej polega na tworzeniu bezpiecznej przestrzeni do rozmowy, zachęcaniu do kontaktu ze specjalistą i dawaniu do zrozumienia, że leczenie jest konieczne, ale nikt nie musi przechodzić przez ten proces samotnie. Słowa otuchy dla alkoholika i realna bliskość to nieocenione narzędzia, które zdaniem specjalistów mogą doprowadzić osobę chorą do chęci podjęcia terapii.
Leczenie stacjonarne i ambulatoryjne – które rozwiązanie jest skuteczniejsze?
Leczenie uzależnienia od alkoholu może odbywać się w stacjonarnie w ośrodku lub ambulatoryjnie w poradni leczenia uzależnień.
Leczenie stacjonarne alkoholizmu odbywa się w specjalnym ośrodku leczenia uzależnień, w którym odbywają się terapie indywidualne i zajęcia grupowe. W trakcie pobytu w ośrodku pacjenci zostają poddani detoksowi pod okiem doświadczonych lekarzy i psychologów. W trakcie pobytu w ośrodku pacjenci pracują też nad higieną snu, odpoczynku i trenują umiejętności społeczne. Takie zajęcia pozwalają im wyjść z nałogu i zacząć życie wolne od alkoholu. Czasami przed rozpoczęciem terapii konieczna może okazać się hospitalizacja i detoksykacja.
Leczenie ambulatoryjne jest przeznaczone dla pacjentów z mniejszym stopniem uzależnienia od alkoholu. W tym przypadku pacjenci również uczestniczą w terapii, jednak nie są w zamkniętym ośrodku, a w poradni leczenia uzależnień, takiej jak Klinika LMC, która zapewnia psychoterapię w Poznaniu. W naszej klinice świadczymy też pomoc dla rodzin alkoholików, którym udzielamy wsparcia emocjonalnego.
Skuteczność walki z alkoholizmem zależy między innymi od stopnia zaawansowania choroby, motywacji pacjenta, wsparcia bliskich i indywidualnych potrzeb. Zasadniczo przyjmuje się, że leczenie stacjonarne alkoholizmu jest przeznaczone dla osób w fazie krytycznej i ciągłej choroby, w której alkohol dominuje w ich życiu, a leczenie ambulatoryjne jest skierowane do pacjentów z rozwijającym się problemem nałogu. O tym, która forma terapii będzie najlepsza o pozwoli na wyjście z alkoholizmu powinien zdecydować dobry psycholog. W naszej klinice w Poznaniu świadczymy konsultacje kwalifikujące pacjentów do terapii uzależnienia od alkoholu. Dzięki rozmowie z psychologiem w Poznaniu w naszej Klinice pacjent zyskuje komplet informacji na temat leczenia i skierowanie na terapię.
Rola grup wsparcia – od terapii indywidualnej po wspólnotę AA
Skutecznym sposobem na alkoholika jest terapia indywidualna, która polega na pracy z pacjentem nad uznaniem własnego uzależnienia, zrozumieniem mechanizmów nałogu oraz rozwijaniem umiejętności życia w trzeźwości. W trakcie terapii indywidualnej psycholog pomaga alkoholikowi odkryć, jak uzależnienie wpłynęło na jego życie, wspiera w motywowaniu do zmiany i opracowuje indywidualny plan leczenia dostosowany do potrzeb pacjenta.
W terapii indywidualnej stosuje się różne podejścia psychoterapeutyczne. W Klinice LMC najczęściej stosowana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która polega na pracy nad zmianą destrukcyjnych myśli, przekonań i nawyków związanych z piciem alkoholu. W trakcie terapii pacjent uczy się rozpoznawać sytuacje wyzwalające chęć picia, radzenia sobie z głodem alkoholowym, stosowania alternatywnych zachowań oraz rozwiązywania problemów bez sięgania po alkohol. W trakcie terapii stosuje się techniki takie jak restrukturyzacja poznawcza, eksperymenty behawioralne, planowanie aktywności i trening umiejętności społecznych.
Skuteczność terapii indywidualnej w leczeniu nałogu alkoholowego potwierdzają badania naukowe. Na przykład, badania przeprowadzone przez profesora Jasona Connora ze Szpitala Księżnej Aleksandry w Australii wykazały, że u osób uzależnionych od alkoholu, które przeszły 12-tygodniową terapię zaobserwowano istotne zmniejszenie pozytywnych oczekiwań wobec alkoholu i wzrost negatywnych przekonań dotyczących jego skutków, co korelowało z lepszymi wynikami terapeutycznymi. Ponadto metaanalizy i przeglądy literatury naukowej wskazują, że terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu alkoholizmu skutecznie redukuje częstość nawrotów i wspomaga utrzymanie absencji.
Inną formą wsparcia przeznaczoną dla pacjentów uzależnionych od alkoholu jest Wspólnota Anonimowych Alkoholików (AA). Jak informuje Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Anonimowi Alkoholicy to dobrowolne, samopomocowe grupy osób uzależnionych od alkoholu etylowego, tworzone w celu utrzymania trzeźwości własnej i wspomaganiu innych alkoholików w jej osiąganiu. Osoby należące do tych grup uczestniczą w grupowych spotkaniach, na których dzielą się swoimi doświadczeniami i sukcesami w drodze do trzeźwości. Spotkania te opierają się na tzw. 12 Krokach – duchowym i praktycznym programie zdrowienia, który pomaga uczestnikom zmienić styl życia i poradzić sobie z uzależnieniem.
Pokusa nawrotu – jak zapobiegać powrotowi do nałogu?
Terapia leczenia alkoholizmu cechuje się wysoką skutecznością i sprawia, że większość pacjentów jest w stanie znów żyć bez picia. Niestety, trzeba pamiętać, że kto wychodzi z alkoholizmy bez odpowiedniej prewencji, może wrócić do nałogu. Dlatego aby zapobiec powrotowi do nałogu alkoholizmu, należy podjąć szereg działań profilaktycznych, które pozwalają utrzymać stan trzeźwości.
Jak podkreślił psycholog Jan Chodkiewicz, jednym z głównych czynników wyzwalających nawrotu nałogu alkoholowego jest stres, dlatego ważne jest, by nauczyć się efektywnych metod radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Metody relaksacji, takie jak trening autogenny Schultza czy progresywna relaksacja mięśni Jacobsona mogą być skuteczną metodą walki ze stresem i zachowania stanu trzeźwości.
Zdaniem psychologa kluczowym elementem w zachowaniu abstynencji jest też identyfikacja i unikanie sytuacji ryzykownych. Pacjent, który przeszedł na konsultację psychologiczną w Poznaniu i został skierowany na terapię, powinien unikać miejsc, osób i sytuacji, które zwiększają u niego ryzyko sięgnięcia po alkohol, na przykład imprez czy spotkań towarzyskich, na których pije się napoje procentowe.
Niestety, nie zawsze da się uniknąć sytuacji narażających na spożycie alkoholu. Dlatego pacjenci po terapii powinni mieć opracowany plan awaryjny na wypadek wystąpienia kryzysu lub silnej chęci sięgnięcia po alkohol, który obejmuje listę osób, do których można się zwrócić po pomoc, oraz miejsc, gdzie szukać pomocy dla alkoholika.
Wsparcie rodziny i przyjaciół – jak pomagać, nie szkodząc?
W leczeniu alkoholizmu kluczowe jest wsparcie nie tylko terapeuty, ale też rodziny i przyjaciół. Wsparcie bliskich wymaga jednak odpowiedniego podejścia, aby nie pogorszyć stanu chorego i nie doprowadzić do współuzależnienia.
Według badaczek Barbary McCrady i Julianne C Flanagan, członkowie rodziny mogą skutecznie motywować osobę uzależnioną do podjęcia leczenia, poprzez wyrażanie troski, składanie konkretnych i pozytywnych próśb o ograniczenie picia lub szukanie pomocy, jednocześnie pozwalając na doświadczanie negatywnych konsekwencji picia. Badaczki podkreśliły, by nie usprawiedliwiać nałogu i jego skutków, a wskazywać choremu na konsekwencje jego działań i możliwe rozwiązania w walce z chorobą.
W innych badaniach podkreślono, że rodzina powinna unikać zachowań współuzależniających, czyli nadmiernego podejmowania odpowiedzialności za osobę pijącą lub ukrywania problemu. Pomoc bliskich powinna opierać się na jasnych granicach i dbaniu o własne potrzeby, co zapobiega wypaleniu i pogorszeniu relacji rodzinnych.
Życie po wyjściu z nałogu – odbudowa relacji i ciągłe utrzymanie abstynencji
Problem z alkoholem u partnera lub innej bliskiej osoby może prowadzić do rozpadu relacji. Po rozpoczęciu leczenia i osiągnięciu abstynencji, kolejnym wyzwaniem staje się więc nie tylko utrzymanie trzeźwości, ale też odbudowa zerwanych więzi. Jest to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i zaangażowania obu stron – osoby uzależnionej i jej najbliższych, którzy zastanawiają się, jak wspierać alkoholika w trzeźwości. Kluczowe znaczenie w życiu po wyjściu z nałogu ma szczera rozmowa, gotowość do pracy nad relacją i skorzystanie ze wsparcia terapeutycznego. Pomoc dla osób, które twierdzą „mam problem z alkoholem” i ich rodzin świadczy nasza klinika. Wizyty w naszej poradni zdrowia psychicznego w Poznaniu są dostępne dla wszystkich pacjentów zmagających się z uzależnieniem i ich bliskich przez 7 dni w tygodniu. Nasi pacjenci mogą skorzystać między innymi z terapii indywidualnej, terapii grupowej, psychoterapii online czy konsultacji u lekarza psychiatry w Poznaniu w naszym Ośrodku.
Bibliografia:
- Chodkiewicz, J. (2006). Zapobieganie nawrotom w chorobie alkoholowej – przegląd piśmiennictwa. Psychiatria, 3(3), 105-111.
- Coates, J. M., Gullo, M. J., Feeney, G. F. X., Young, R. M., Dingle, G. A., & Connor, J. P. (2018). Alcohol expectancies pre-and post-alcohol use disorder treatment: Clinical implications. Addictive Behaviors, 80, 142-149. DOI: 10.1016/j.addbeh.2018.01.029
- McCrady, B., Flanagan, J. (2021). The Role of the Family in Alcohol Use Disorder Recovery for Adults. Alcohol Research, 41(1), 1-19. DOI: 10.35946/arcr.v41.1.06
- Szczepanik, R. (2020). Integrowanie rodziny przez rodziców osób problemowo pijących alkohol na rzecz pokonywania kryzysu. Kultura i Wychowanie, 1(19), 109-127.