Schizofrenia paranoidalna jest jednym z najczęściej diagnozowanych rodzajów schizofrenii. Według raportu WHO dotyka ona blisko 24 miliony osób na całym świecie i znacząco utrudnia codzienne życie pacjentów. Mimo wielu lat badań specjaliści wciąż debatują, co może być przyczyną tego zaburzenia. Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, jednak z odpowiednią pomocą lekarzy i terapeutów możliwe jest złagodzenie jej skutków.
Schizofrenia paranoidalna – na czym polega ten podtyp?
Wielu pacjentów myśląc o schizofrenii paranoidalnej może kojarzyć ją z urojeniami, mylnymi przekonaniami i błędnym rozpoznawaniem rzeczywistości. Rzeczywiście, są to najczęstsze objawy choroby, ale nie jedyne. Szacuje się, że ten rodzaj schizofrenii stanowi nawet 60 proc. wszystkich rozpoznań choroby. Jednak co to jest schizofrenia paranoidalna?
Schizofrenia paranoidalna w ICD-10 jest jednym z podtypów schizofrenii, której cechą charakterystyczną są najczęściej urojenia i omamy wzorkowo-słuchowe. Rozmawiając z chorym można zauważyć, że interpretuje on rzeczywistość w niezrozumiały dla innych sposób. Może być przekonany, że inni snują przeciwko niemu spisek, nikt nie jest z nim szczery oraz że grozi mu poważne niebezpieczeństwo. Może mieć również urojenia wielkościowe i żyć w przekonaniu o swoich niezwykłych umiejętnościach lub szczególnej misji do wykonania.
Szczególnym typem jest tzw. schizofrenia paranoidalna dwubiegunowa, której doświadczają osoby ze schizofrenią i chorobą afektywną dwubiegunową. Pacjenci w tej sytuacji doświadczają takich objawów, jak omamy, urojenia, nastroje depresyjne i epizody manii.
Genetyka, neurochemia, stres – jakie przyczyny stoją za rozwojem choroby?
Mimo trwających badań wciąż nie do końca wiadomo, jaka jest ostateczna przyczyna schizofrenii paranoidalnej. Specjaliści dostrzegają jednak u pacjentów wiele charakterystycznych czynników mających wpływ na rozwój choroby. Są to między innymi:
- podłoże genetyczne – badania wykazały, że krewni chorych na schizofrenię są bardziej narażeni na pojawienie się choroby w porównaniu do osób spoza grupy ryzyka; tym samym można powiedzieć, że tendencja do zachorowania jest dziedziczna;
- stresujące środowisko – długotrwały i nasilający się stres w połączeniu z genetyką pacjenta i zmianami w układzie nerwowym znacząco zwiększa ryzyko pojawienia się pierwszego epizodu schizofrenii;
- zmiany strukturalne w mózgu – u osób chorych na schizofrenię często obserwuje się zmniejszenie objętości istoty szarej oraz istoty białej odpowiedzialnych za przekazywanie impulsów i kontrolę zachowania.
Schizofrenia paranoidalna najczęściej jest wynikiem kilku czynników wzajemnie na siebie wpływających. Dziedziczenie schizofrenii paranoidalnej nie jest możliwe, jednak pewne predyspozycje genetyczne i zmiany w układzie nerwowym pacjentów mogą sprzyjać pojawieniu się choroby. Dlatego w przypadku pierwszych objawów należy niezwłocznie zaczerpnąć porady lekarza, na przykład naszego psychiatry w Poznaniu. Dzięki odpowiednim badaniom możliwe jest szybkie wdrożenie leczenia i złagodzenie skutków choroby.
Urojenia i omamy – charakterystyczne objawy w praktyce
W schizofrenii paranoidalnej niezwykle często występuje tak zwany zespół paranoidalny, czyli stan psychiczny, w którym pacjenci doświadczają urojeń i omamów, zwanych też halucynacjami.
Urojenia to zaburzenia myślenia, które polegają na utrwalonych fałszywych przekonaniach, na które dana osoba nie jest w stanie wpłynąć argumentami i dowodami. W międzynarodowej klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-IV urojenia są definiowane jako „fałszywe przekonanie oparte na niewłaściwym wnioskowaniu o zewnętrznej rzeczywistości, silnie podtrzymywane pomimo tego, w co wierzy prawie każdy i pomimo ustanowienia bezspornych i oczywistych dowodów lub faktów przeciwnych”.
Urojenia, jakich doświadczają pacjenci ze schizofrenią są różne. Najczęściej specjaliści obserwują u pacjentów:
- urojenia prześladowcze – przekonanie o byciu prześladowanym przez innych ludzi;
- urojenia wielkościowe – przekonanie o swoich niezwykłych umiejętnościach i szczególnej misji;
- urojenia oddziaływania – twierdzenie, że ciałem i umysłem kierują osoby trzecie;
- urojenia hipochondryczne – przeświadczenie o byciu nieuleczalnie chorym, mimo że badania lekarskie tego nie potwierdzają;
- urojenia ksobne – przekonanie, że inni ludzie nieustannie mówią o chorym za jego plecami;
- urojenia paranoidalne – przekonanie, że inne osoby spiskują przeciwko choremu.
Drugim rodzajem objawów doświadczanych przez pacjentów z nieleczoną schizofrenią są omamy i zaburzenia czuciowe, czyli fałszywe spostrzeżenia zmysłowe, które pojawiają się bez rzeczywistego bodźca. Oznacza to, że pacjenci ze schizofrenią paranoidalną mogą słyszeć głosy lub widzieć obrazy, które w rzeczywistości nie istnieją.
Według badań opublikowanych w Psychiatrii Polskiej (2014), najczęściej spotykaną formą są omamy słuchowe, których doświadcza 74 proc. pacjentów z rozpoznaną schizofrenią urojeniową. Rzadziej obserwuje się omamy wzrokowe, które dotyczą blisko 30 proc. pacjentów.
Schizofrenia obejmuje też szereg negatywnych objawów somatycznych, na przykład zaburzenia snu, spadek masy ciała, bóle głowy, przewlekłe zmęczenie, nadmierne bóle mięśni i dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Objawy schizofrenii paranoidalnej obejmują też inne trudności, takie jak zaburzenia myślenia, częsty niepokój, drażliwość, trudności z koncentracją i problemy ze snem. W niektórych przypadkach u pacjentów mogą pojawić się stany depresyjne, spłycenie emocji i wycofanie społeczne i związana ze schizofrenią paranoidalną agresja. Nieleczona choroba może doprowadzić z kolei do paranoicznej psychozy, czyli przewlekłego występowania urojeń prześladowczych, wielkościowych lub ksobnych przy stosunkowo zachowanym krytycyzmie i braku istotnych zaburzeń myślenia.
Możliwości leczenia – leki drugiej generacji, psychoterapia, psychoedukacja
Schizofrenia paranoidalna dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn na każdym etapie życia. Rzeczywiście, są pewne czynniki ryzyka, takie jak predyspozycje genetyczne, trudne środowisko czy życie w ciągłym stresie. Psycholodzy podkreślają jednak, że schizofrenia nabyta może być przez każdego z nas. Dlatego warto wiedzieć, jakie są jej metody leczenia i gdzie szukać wsparcia.
Schizofrenia paranoidalna jest chorobą przewlekłą, której leczenie może trwać do końca życia. Jednak dzięki wsparciu specjalistów, możliwe jest zmniejszenie objawów choroby. O tym, jaki będzie przebieg terapii, decyduje lekarz psychiatra po indywidualnej konsultacji z pacjentem. Do najczęstszych metod stosowanych w leczeniu schizofrenii paranoidalnej należą:
- farmakoterapia – jest prowadzona przy wykorzystaniu nowoczesnych leków drugiej generacji, takich jak olanzapina, risperidon i kwetiapina, które działają na receptory dopaminowe i serotoninowe, zmniejszając nasilenie objawów i z reguły zapobiegając nawrotom; leki stosowane w przebiegu farmakoterapii schizofrenii paranoidalnej zmniejszają ilość i nasilenie takich objawów jak omamy i urojenia;
- psychoterapia – psychoterapia, najczęściej w nurcie poznawczo-behawioralnym, pozwala pacjentom na lepsze zrozumienie własnych emocji; z pomocą terapii chorzy uczą się także, jak funkcjonować w codziennym życiu by choroba miała jak najmniejszy wpływ na ich komfort psychiczny;
- psychoedukacja – jest ważna dla pacjentów i ich bliskich; dzięki dobrej psychoedukacji prowadzonej przez psychologa pacjenci mogą zrozumieć przyczyny i przebieg schizofrenii paranoidalnej, co pozwala lepiej radzić sobie z chorobą i ograniczyć jej wpływ na codzienne życie.
W naszej poradni zdrowia psychicznego pacjenci mogą liczyć na pomoc doświadczonych psychologów i psychoterapeutów. Dla osób, które chcą skorzystać z naszych usług a mieszkają daleko lub nie zawsze mogą pojawić się w klinice oferujemy psychoterapię online.
Leczenie schizofrenii paranoidalnej to długotrwały proces, a pełny powrót do zdrowia nie zawsze jest możliwy. Nie dziwi więc fakt, że wiele osób zastanawia się, jakim stopniem niepełnosprawności jest schizofrenia paranoidalna. Ze względu na liczne trudności, jakich doświadczają osoby z tą chorobą, mogą one starać się o orzeczenie o niepełnosprawności. Stopień niepełnosprawności jest ustalany przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności i zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta.
Życie z diagnozą – jak budować wsparcie społeczne i zapobiegać nawrotom?
Życie ze schizofrenią paranoidalną może być wyzwaniem dla pacjentów, którzy na co dzień zmagają się z nasilonymi objawami, takimi jak uporczywe urojenia, halucynacje, trudności w rozróżnianiu rzeczywistości od własnych przeżyć oraz lęk przed prześladowaniem.
Choć choroba ma znaczący wpływ na jakość życia pacjentów i ich uczucia, odpowiednie wsparcie społeczne i świadome strategie leczenia mogą znacząco poprawić ich codzienne funkcjonowanie i zmniejszyć ryzyko nawrotów.
Bliscy pacjentów często zadają pytanie, jak rozmawiać z chorym na schizofrenię paranoidalną. Psycholodzy zalecają, by rodziny pacjentów starały się być obecne w ich życiu. Szczególnie trudne mogą być ataki schizofrenii i konieczność hospitalizacji. Jednak nawet najprostsze czynności, takie jak wspólny spacer i rozmowa przy kawie mogą poprawić dobrostan chorych i zmotywować ich do dalszego leczenia.
W Klinice LMC w Poznaniu nasz psycholog prowadzi wsparcie emocjonalne i psychoedukację dla osób ze schizofrenią paranoidalną i ich bliskich. Serdecznie zapraszamy do kontaktu.