Osobowości typu borderline. Charakterystyka, przyczyny, terapia.

Co to jest zaburzenie osobowości borderline?

Dominującą cechą zaburzenia osobowości borderline jest niestabilność w wielu aspektach codziennego funkcjonowania np.:

• w sferze relacji międzyludzkich,
• zachowania,
• nastroju,
• własnego obrazu
• pracy czy nauki.

Osoby cierpiące na omawiany typ zaburzenia osobowości oscylują pomiędzy skrajnymi emocjami: miłością, nienawiścią, smutkiem, gniewem, szczęściem czy niepokojem.
Charakterystyczne dla pacjentów z zaburzeniem osobowości typu borderline jest przejawianie skłonności do różnego rodzaju zachowań impulsywnych: samookaleczania, samobójstw, nadużywania różnego rodzaju środków psychoaktywnych, podejmowania niebezpiecznych stosunków seksualnych, tworzenia intensywnych, niestabilnych związków, częstego zmieniania pracy, studiów czy miejsca zamieszkania. Ciężko znaleźć stabilną płaszczyznę w funkcjonowaniu osób przejawiających osobowość borderline.

Jakie są objawy zaburzenia osobowości typu borderline?

Zgodnie z Klasyfikacją Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM), aby u danej osoby rozpoznać zaburzenie osobowości typu borderline musi zostać zdiagnozowanych co najmniej 5 spośród poniższych objawów:

• intensywne wysiłki po to, aby nie zostać porzuconym,
• bardzo intensywne, ale niestabilne relacje interpersonalne, charakteryzujące się naprzemienną idealizacją i dewaluacją,
• zaburzenia tożsamości: trwałe i znacznie zniekształcone, zaburzone lub niestabilne poczucie własnego “ja”,
• podejmowanie wyniszczających, impulsywnych zachowań: kontaktów seksualnych, nadużywanie różnych substancji, rozrzutność, nieostrożna jazda samochodem lub kompulsywne jedzenie,
• podejmowanie prób samobójczych, samookaleczanie się,
• nieustanne poczucie pustki,
• niestabilność emocjonalna trwająca od kilku godzin do kilku dni,
• nieumiejętność opanowania gniewu,
• występowanie myśli paranoidalnych lub poważnych symptomów dysocjacyjnych w sytuacjach stresu.

Borderline – przyczyny

Wielu naukowców, zarówno teoretyków, jak i praktyków zastanawiało się jaka jest przyczyna niestabilności i nieprzewidywalności cechujących osobowość borderline. Znalezienie jednej odpowiedzi na to pytanie okazało się niezwykle trudne, wręcz niemożliwe. Aktualnie możemy wyróżnić kilka dróg wyjaśnień omawianego problemu:

1. Zgodnie z koncepcjami psychodynamicznymi, które tworzył głównie Otto Kernberg wraz z zespołem, osoby z zaburzeniem osobowości borderline mają tendencję do rozszczepiania świata wewnętrznego i zewnętrznego na dwa skrajne stany: idealizację i dewaluuację. Przechodzenie od jednej skrajności do drugiej może następować bardzo szybko. Ta tendencja ma stanowić centralną cechę zaburzenia, odpowiadającą za to, iż cierpiące osoby zachowują się w sposób skrajny i nieadekwatny.
2. Zgodnie z wynikami wielu przeprowadzonych badań z udziałem osób cierpiących na borderline wynika, iż osoby z tym zaburzeniem doświadczyły wysokiego poziomu nadużyć i/lub przeżyć traumatycznych w okresie dzieciństwa.
   Warto jednak zadać sobie pytanie czy doświadczenie nadużycia i/lub przeżyć traumatycznych musi wiązać się z wystąpieniem zaburzenia borderline? Niektórzy badacze i praktycy twierdzą, że wcale tak nie musi być. Wskazują oni, iż często pacjenci przejawiający osobowość borderline są skłonni do błędnej interpretacji lub zniekształcania wspomnień dotyczących kontaktów międzyludzkich, do manipulowania ludźmi i przejawiają tendencję do angażowania się w destrukcyjne relacje seksualne. W związku z powyższymi danymi wydaje się, że związek między dziecięcymi przeżyciami, a wystąpieniem zaburzenia borderline nie musi mieć charakteru przyczynowego.
3. Niektóre doniesienia z badań naukowych wskazują na rolę czynników biologicznych w kształtowaniu zaburzenia osobowości typu borderline.
   • Bliscy osób z borderline często prezentują wysoki poziom rozmaitych zaburzeń psychicznych, głównie zaburzeń nastroju (np. depresji).
   • Wykazano również, że występowanie zaburzenia osobowości typu borderline ma związek z poziomem serotoniny – zastosowanie leków wspomagających działanie serotoniny prowadzi do poprawy stanu zdrowia u niektórych pacjentów.
   • Istotną rolę mogą pełnić również urazy mózgu – badacze wykazali, iż weterani wojenni cierpiący na borderline o wiele częściej doświadczali urazów mózgu w przeszłości niż grupa kontrolna (u której wykluczono zaburzenie osobowości typu borderline). Powyższe obserwacje potwierdzają również badania z zastosowaniem neuroobrazowania, które ujawniły pewne nieprawidłowości w budowie mózgu u pacjentów cierpiących na borderline.
4. Marsha Linehan stworzyła “model biospołeczny”, w którym brane są pod uwagę zarówno czynniki biologiczne, jak i społeczne w występowaniu zaburzenia borderline. Badaczka wraz z zespołem wskazuje, iż dzieci, u których zdiagnozowano borderline cechowała podatność biologiczna wyczulająca je emocjonalnie na negatywne wydarzenia; silniej na nie reagowały i potrzebowały dłuższego czasu aby powrócić do stanu równowagi. Zgodnie z założeniami badaczki, jeśli takie dzieci będą wychowywały się w środowisku charakteryzującym się wysokim poziomem stresu i niskim poziomem wsparcia mogą zacząć przejawiać oznaki zaburzenia osobowości typu borderline.

Jak wygląda leczenie zaburzenia osobowości typu borderline?

Zwykle w leczeniu zaburzenia osobowości typu borderline stosuje się dwutorowe podejście: połączenie psychoterapii z farmakoterapią. Spośród różnych nurtów psychoterapeutycznych najefektywniejsze w leczeniu omawianego zaburzenia osobowości są: psychoterapia psychodynamiczna, psychoanalityczna lub poznawczo-behawioralna.

Jakie są rokowania w leczeniu zaburzenia osobowości typu borderline?

W związku z tym, iż zaburzenia osobowości są to sztywne, długo trwające w czyimś życiu, wzorce funkcjonowania potrzeba również czasu, aby wyleczyć się z zaburzenia. W związku z powyższym, terapia zwykle trwa kilka lat, zaś już po kilku miesiącach doświadczana jest poprawa. Sesje psychoterapii odbywają się co najmniej raz w tygodniu, czasami dwa razy w tygodniu. W przypadku wystąpienia myśli, zamiarów samobójczych lub samookaleczania konieczna może okazać się hospitalizacja osoby cierpiącej na zaburzenia osobowości typu borderline.