Gdy praca staje się nałogiem

Praca dla wielu osób może stanowić życiową pasją. Nie bez powodu sporo młodych osób, już od najmłodszych lat, wkłada w naukę dużo wysiłku – chcą pracować w wymarzonym zawodzie i w tej płaszczyźnie się spełniać. W przestrzeni publicznej również wciąż popularne są słowa Konfucjusza: „Wybierz sobie zawód, który lubisz, a całe życie nie będziesz musiał pracować”. Jednak zdarza się, że praca z prawdziwej pasji przeradza się w nałóg, który mocno wpływa nie tylko na życie zawodowe, ale również prywatne. Zagrożenie pracoholizmem każdego roku dotyka coraz więcej Polaków. Jak zatem rozpoznać zagrożenie i jak mu skutecznie przeciwdziałać?

Jakie są przyczyny pracoholizmu?

Pracoholizm jest uzależnieniem od wykonywanej zawodowo pracy. Charakteryzuje się silnym wewnętrznym przymusem uczęszczania do pracy, braniem nadgodzin czy rezygnacją
z urlopu. Dla pracoholika wykonywany zawód staje się głównie realizowanym na co dzień zajęciem, a niekiedy nawet sensem życia. Prawidłowy balans u uzależnionego pomiędzy sferą zawodową a sferą prywatną zostaje znacząco zachwiany na korzyść pracy. Ciężko jednak mówić o jednoznacznych przyczynach pracoholizmu. Każdy człowiek jest bowiem inny. Pracownicy mają odmienny stosunek do pełnionych funkcji, odmienne motywacje, ale także różne doświadczenia życiowe, które mogły doprowadzić do uzależnienia. Wśród potencjalnych możliwych przyczyn pracoholizmu wyróżnić można między innymi: niską samoocenę, brak wiary we własne kompetencje czy posiadanie osobowości obsesyjno-kompulsywnej. Prócz silnego wewnętrznego przymusu nakazującego wykonywanie pracy nieustannie i na jak najwyższym poziomie, pracoholicy pragną również chcieć udowodnić najbliższemu otoczeniu, iż to oni są najlepsi. Chcą, by ich podziwiano i nieustannie doceniano wysiłek w wykonywane przez nich zadania.

Pracoholizm, objawy

Pracoholizm jest jednym z uzależnień, które nierzadko spotykają się z dużą aprobatą ze strony pracodawcy, jak i współpracowników. Środowisko zawodowe uzależnionego ceni sobie bowiem jego zaangażowanie, oddanie i terminowość oraz dokładność wykonania powierzonych zadań. Często włożone wysiłki nagradzane są podwyżką, awansem czy zwykłą pochwałą, co jeszcze bardziej utwierdza uzależnionego w przekonaniu, iż tak należy postępować. Licznie osiągane sukcesy powodują również pogłębienie się problemu i jeszcze większą przewagę życia zawodowego nad życiem prywatnym, które z biegiem czasu coraz bardziej zanika. Uzależnienie od pracy jest zjawiskiem, które rozwija się stopniowo. Do najczęściej spotykanych objawów pracoholizmu należą między innymi:

• nieustanne myślenie o pracy,
• rezygnacja z urlopu i dodatkowych dni wolnych,
• częste branie nadgodzin,
• nadmierny perfekcjonizm kierowany wewnętrznym przymusem,
• chęć samodzielnego wykonywania powierzonych zadań,
• rezygnacja z utrzymywania kontaktów z przyjaciółmi na rzecz pracy,
• zaniedbywanie życia rodzinnego,
• problemy ze snem,
• wycieńczenie fizyczne i psychiczne nieustannie wykonywaną pracą.

Jakie są skutki pracoholizmu?

Obserwując pracoholika można na początku odnieść wrażenie, iż wszystko jest w porządku. Często wyłania się bowiem obraz osoby, która jest ambitna, zaradna i całkowicie oddana swojej pracy. Niejednokrotnie w taki sposób osoba uzależniona jest postrzegany przez swojego pracodawcę, który otrzymuje wykonane zadania na najwyższym poziomie, a firma osiąga liczne sukcesy. Niestety, są to tylko pozory, pod którymi kryje się wiele prywatnych problemów pracownika. Uzależnienie wpływa negatywnie na sferę relacji z drugim człowiekiem, ale także na ogólne zdrowie osoby uzależnionej. Do częstych negatywnych skutków pracoholizmu zaliczyć można również zanik relacji z innymi ludźmi, m.in.: przyjaciółmi, kolegami z pracy, ale także z własną rodziną. Uzależniony jest bowiem całkowicie oddany swojemu stanowisku, zaś innych ludzi postrzega jako konkurencję. Wszelkie spotkania rodzinne czy uczestnictwo w imprezach firmowych stają się dla niego nieistotne i odbierane jako strata czasu, co wzbudza w nim dodatkowo frustrację. Jednak zaburzenia w sferze interpersonalnej to nie jedyny problem. Pracoholik może być również narażony na wiele konsekwencji zdrowotnych, takich jak problemy z sercem, wrzody żołądka, osłabienie odporności, problemy emocjonalne, nerwowość czy nawet depresja. W skrajnych przypadkach pracoholizm może doprowadzić nawet do śmierci w wyniku wycieńczenia organizmu. Równowaga pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym jest niezwykle istotna. Dlatego tak ważne jest, by obserwując u siebie lub bliskiej osoby pierwsze oznaki pracoholizmu, poszukać pomocy u odpowiedniego specjalisty.

Pracoholizm, leczenie

Sposób leczenia pracoholizmu jest to mocno zindywidualizowany proces zależny od problemu pacjenta. Sposób i czas trwania terapii zależy bowiem między innymi od stopnia zaawansowania uzależnienia, a także czynników, które do niego doprowadziły. Pracy nie da się wyeliminować. Niemniej poprzez skuteczne techniki terapeutyczne możliwy jest powrót do prawidłowej równowagi pomiędzy życiem zawodowym a życiem prywatnym. Sposób terapii dobierany jest do pacjenta w sposób indywidualny. Najczęściej stosowaną techniką jest terapia poznawczo-behawioralna. Terapeuta na początku stara się poznać pacjenta, jego osobowość a także ewentualne problemy, które mogły doprowadzić do uzależnienia.
W kolejnych etapach pacjent koncentruje się na własnych emocjach i stara się zrozumieć mechanizmy rządzące jego uzależnieniem. Wraz z pomocą terapeuty uzależniony próbuje wdrożyć w swoje życie różne nawyki, które pomogą mu zachować prawidłową relację z wykonywanym zawodem.

Pracoholizm a rodzina

Posiadanie rodziny wiąże się z wieloma pozytywnymi i niezastąpionymi chwilami, ale także z licznymi obowiązkami. Wiele osób chcąc zapewnić jak najlepszy dobrobyt własnej rodzinie kładzie duży nacisk na rozwój w sferze zawodowej. Jest to absolutnie zrozumiałe i doceniane – każdy bowiem chce, by jego najbliżsi mieli zapewnioną bezpieczną przyszłość finansową czy jak najlepszą edukację. Ważne jednak jest, by nie zatracić tego, co najcenniejsze – relacji z bliską osobą.. Niestety, uzależnienie od pracy potrafi znacznie wypływać na relacje z najbliższymi. Dla osoby uzależnionej najważniejsze staje się bowiem nie oddanie rodzinie, ale całkowite pochłonięcie wykonywaną pracą. Relacje ulegają ochłodzeniu, a niekiedy partner czy dzieci uzależnionej osoby zostają odrzuceni. Wewnętrzny przymus ciągłej pracy jest bowiem często silniejszy od uczuć najbliższych. Niestety, w wielu przypadkach powoduje to rozpad nawet długoletnich i szczęśliwych związków. Dlatego tak istotne jest, by w przypadku pojawienia się zaburzenia, niezwłocznie zgłosić się po pomoc do specjalisty. Pracoholizm, jak każde uzależnienie, może negatywnie wpływać na relację z bliskimi. Należy jednak pamiętać, by okazywać uzależnionej osobie niezwykle ważne dla niej wsparcie emocjonalne. Jest ono bowiem niezastąpionym elementem w życiu każdego człowieka. Oparcie w drugiej osobie niezwykle wspomaga proces terapii. Dzięki niemu chory wie, że ma dla kogo walczyć z nałogiem.

Pracoholizm – statystyki

Pomimo wprowadzenia w większości firm ośmiogodzinnego trybu pracy, wielu pracowników decyduje się dodatkowo na nadgodziny lub pracę w trakcie dni wolnych. Według badań, Polacy pracują średnio ponad 40 godzin w tygodniu, zaś co dziesiąty Polak jest narażony na pracoholizm. Niestety, biorąc pod uwagę fakt nacisku wielu firm na ciągły rozwój pracowników i kandydatów, wzrosty cen i silną konkurencję na rynku pracy, ten problem wciąż się pogłębia. Pracoholizm nie powoduje jednak zwiększonej ilości sukcesów czy większej efektywności pracowników. Wysiłek włożony w wykonywane obowiązki wprawdzie początkowo powoduje zwiększenie efektów, jednak jest to efekt krótkofalowy. W dłuższej perspektywie bowiem postępujący pracoholizm powoduje u pracownika dużą ilość szkód zdrowotnych, co jedynie obniża skuteczność wykonywanej pracy. Warto zatem pamiętać, że równowaga pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym, jak i zachowanie odpowiedniej higieny pracy są niezwykle ważne zarówno dla efektywności, jak i przede wszystkim dla własnego zdrowia i komfortu psychicznego.