Toksyczna relacja to związek, w którym jedna osoba wykorzystuje drugą pod pretekstem wspólnego dobra. Toksyczny człowiek bazując na uczuciach drugiej osoby dąży do osiągnięcia swoich celów, na przykład poczucia kontroli, wyższości czy uzyskanie akceptacji i uwagi. Z czasem prowadzi to do obniżenia samooceny, chronicznego stresu i trudności w podejmowaniu samodzielnych decyzji przez osobę będącą ofiarą. Dlatego jeśli podejrzewasz, że możesz być w toksycznym związku – zapraszamy na konsultację psychologiczną w Poznaniu w naszej Klinice.
Granice zdrowych relacji – kiedy przekraczamy cienką linię?
Ludzie wchodzą w toksyczne relacje z wielu różnych powodów. Najczęściej zawarcie toksycznego związku jest wynikiem trudnych doświadczeń z okresu dzieciństwa, takich jak odrzucenie, przemoc czy brak stabilności emocjonalnej ze strony opiekunów.
Wchodząc w toksyczną relację pacjenci najczęściej nie są świadomi szkodliwości zawartego związku. Często wydaje im się, że partner jest idealny, a jego niewłaściwe zachowania tłumaczą wieloma okolicznościami, takimi jak zły dzień czy przemęczenie. Niejednokrotnie zdarza się, że pacjenci winę za niewłaściwe zachowanie toksycznego partnera biorą na siebie. Twierdzą, że to przez nich partner wpada w złość, stosuje kontrolę finansową i karze milczeniem, co w rzeczywistości nie jest prawdą.
Akceptacja niewłaściwych zachowań drugiej osoby i toksycznych relacji często wynika
z nieprawidłowych wzorców i przekonań wyniesionych z domu rodzinnego bądź traum przeżytych w kolejnych latach. Pacjenci, którzy w dzieciństwie doświadczyli przemocy, odrzucenia bądź braku akceptacji ze strony opiekunów, często w dorosłym życiu poszukują wsparcia bez względu na intencje drugiej osoby. Silna potrzeba bliskości ze strony partnera bądź partnerki może prowadzić do akceptacji negatywnych zachowań w nadziei na uzyskanie aprobaty i bliskości, której potrzebują. Na wejście w toksyczną relację często narażone są też osoby, które w dorosłym życiu doświadczyły traumy związanej z odrzuceniem lub odejściem ukochanej osoby. Ze strachu przed ponownym odejściem godzą się na wiele niewłaściwych ze strony partnera zachowań.
Manipulacja i kontrola – subtelne sygnały świadczące o toksyczności
Toksyczne relacje mogą objawiać się przez wiele różnych zachowań. Najczęściej pacjenci którzy podejrzewają, że są pod wpływem toksycznej relacji w związku doświadczają jednak manipulacji i kontroli.
Manipulacja to świadome i nieuczciwe sterowanie poglądami lub działaniami drugiej osoby w taki sposób, aby realizowała intencje manipulatora. Jak podkreślają eksperci, działania manipulatora mają skłonić nas do podjęcia określonych działań w poczuciu, że robimy je dobrowolnie i bez zewnętrznego przymusu. Osoby manipulujące często stosują techniki, które mają wywołać w nas strach, współczucie lub poczucie winy, uniemożliwiając świadome podjęcie decyzji.
Manipulacja może występować w różnych relacjach – osobistych, zawodowych czy społecznych. Na przykład, toksyczna przyjaciółka może celowo wzbudzać poczucie winy, mówiąc: „Zawsze jestem przy tobie, a ty nie masz dla mnie czasu”, aby wymusić uwagę lub poświęcenie. Z kolei toksyczny partner może wskazywać na swoje poświęcenie w związku umniejszając drugiej osobie jej zaangażowanie.
Inną formą toksycznej relacji jest kontrola, czyli dążenie do całkowitego wpływu na decyzje, zachowanie i życie drugiej osoby. Toksyczna kobieta i toksyczny facet mogą stosować takie formy kontroli, jak sprawdzanie telefonu drugiej osoby bez jej zgody i wiedzy, ciągłe pytania do partnera o to, co robił poza domem, kłótnie o przyjaciół i ograniczanie partnera pod pretekstem bezpieczeństwa.
Wpływ na poczucie własnej wartości – jak destrukcyjny związek wyniszcza psychikę
Toksyk w związku wpływa źle nie tylko na jakość relacji, ale też na psychikę partnera. Jakość relacji zależy bowiem od zrozumienia potrzeb i pełnej troski o dobro drugiej osoby przy szacunku do jej wyborów. Osoba, która chce ograniczyć wolność i szczęście drugiej osoby często stosuje toksyczne zachowania, które zniewalają partnera i sprawiają, że czuje się nieszczęśliwy.
Badania potwierdziły, że toksyczne relacje prowadzą do wyniszczenia psychiki osoby, która jest manipulowana. Jak wykazały badania przeprowadzone na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, ofiary toksycznych relacji często zaczynają postrzegać siebie jako osoby niewystarczające, niegodne miłości i sukcesu. Regularna krytyka i poniżanie prowadzą do utrwalenia negatywnego obrazu siebie, a toksyczne kłótnie ze strony partnera wywołują chroniczne poczucie winy i strachu.
Strach przed odejściem – psychologiczne pułapki w toksycznej relacji
Toksyczne relacje często oparte są na strachu drugiej osoby przed samotnością. Osoba stosująca niewłaściwe zachowania widzi potrzebę miłości u partnera i wykorzystując to uzależnia ją od siebie.
W toksycznym związku partner stosujący przemoc może cały czas grozić odejściem, wytykać drugiej osobie błędy i podkreślać swoje zaangażowanie w relację. Takie zachowanie niejednokrotnie sprawia, że poszkodowanej osobie trudno jest zrozumieć, co zrobiła źle, przez co czuje większy stres i lęk przed odejściem partnera.
Na podobnych mechanizmach opiera się też toksyczna przyjaźń. Toksyczny przyjaciel stosuje kłamstwa, przekracza granice drugiej osoby i stosuje działania, które prowadzą do niskiego poczucia własnej wartości u drugiej osoby. W toksycznej przyjaźni osoba poddana manipulacji może bać się samotności, odrzucenia lub konfliktu, dlatego toleruje niezdrowe zachowania, choć czuje się przytłoczona i niedoceniana. Z czasem taka przyjaźń przestaje dawać wsparcie i staje się źródłem stresu i obniżonej samooceny.
Rozmowa czy zerwanie kontaktu – jak podjąć właściwą decyzję?
Uświadomienie sobie, czym jest toksyczna relacja, to pierwszy krok do wyjścia z niezdrowej relacji. Cechy toksycznej osoby i lęk odnośnie do przyszłości sprawiają, że osoby, które tkwią w toksycznej relacji zastanawiają się, jak wyjść z tej sytuacji. Paradoksalnie wyjście z takiej relacji nie jest łatwe – toksyczna osoba potrafi mocno uzależnić, a strach przed samotnością dodatkowo utrudnia podjęcie decyzji.
Koniec toksycznej relacji nie musi jednak oznaczać końca związku. Przed podjęciem ostatecznej decyzji o rozstaniu, warto rozpoznać konkretne zachowania partnera i rozmawiać na temat tych sytuacji. Czasami zdarza się, że toksyczna osoba nie jest świadoma krzywd, które wyrządza swoim bliskim. Dzieje się tak na przykład w toksycznej relacji matki z synem. Dziecko, które ma toksycznych rodziców, nieświadomie przejmuje złe zachowania swoich rodziców i przenosi je na swój związek.
Dzięki szczerej rozmowie partnerka będzie mogła zadać sobie pytanie: „Czy jestem toksyczna?”, a partner będzie mógł podjąć refleksję i zmienić swoje zachowanie. Najważniejsze by pamiętać o swoich granicach i własnych uczuciach, które w związku są bardzo ważne. Jeśli masz trudność w przeprowadzeniu takiej rozmowy, zgłoś się po pomoc do specjalisty, na przykład na konsultację psychologiczną w Poznaniu w Klinice LMC. Oferujemy profesjonalne wsparcie dla osób, które potrzebują pomocy w relacji z bliskimi.
Wsparcie i terapia – gdzie szukać pomocy, gdy brakuje sił?
Mimo że wpływ toksycznych relacji na jakość zdrowia i życia pacjentów jest ogromny, zawsze mogą oni liczyć na wsparcie i uwolnienie z toksycznego związku. Naturalnie, u większości pacjentów wyjście z toksycznego związku nie będzie łatwym zadaniem. Toksyczny partner prócz przemocy psychicznej, może także uciekać się do manipulacji i twierdzić, że odejście od niego będzie wyrazem zdrady i braku lojalności. Takie uwagi kierowane w stronę uwiązanych w toksycznym związku osób należą do technik manipulacji, które mają pomóc w silniejszym przywiązaniu ofiary toksycznego związku. Na szczęście, pacjenci u doświadczonego specjalisty zawsze mogą liczyć na pomoc.
O tym, jak wyjść z toksycznej relacji, w dużej mierze decyduje indywidualna sytuacja pacjenta. Toksyczne relacje mogą różnić się w zależności od długości związku, osobowości pacjenta i cech osoby toksycznej, sytuacji rodzinnej i wielu innych czynników mających wpływ na relację i codzienne życie. Często relacje osób tkwiących w związku z toksycznym partnerem są bardzo skomplikowane – pacjenci obwiniają się o niepowodzenia, mają poczucie odpowiedzialności za związek i sprzeczne emocje w stosunku do partnera. Mimo to doświadczony psycholog po dokładnej analizie problemu pacjenta opracuje odpowiedni plan działania, który pomoże wyjść z trudnej relacji. Jak wygląda proces pomocowy?
W naszej poradni zdrowia psychicznego w trakcie pierwszych spotkań psycholog będzie zainteresowany dokładnym poznaniem pacjenta. Będą go interesować kwestie związane z tym, jak wygląda związek pacjenta, jak wspomina dzieciństwo, jakie wyznaje wartości i jaki jest jego ogólny stan zdrowia. W trakcie rozmowy psycholog może też wykonać test na toksyczność relacji, czyli przeprowadzi wywiad dotyczący związku pacjenta. Wszystkie informacje zebrane przez specjalistę są niezbędne do lepszego poznania pacjenta i dostosowania planu działania do jego aktualnych potrzeb. W momencie, gdy psycholog zauważy niepokojące sygnały świadczące o złym stanie zdrowia pacjenta, zaleci mu odpowiednią konsultację z internistą bądź psychiatrą w zależności od rodzaju problemu. Zdarza się bowiem, że pacjenci tkwiący w toksycznych związkach cierpią zdrowotnie z powodu zawartej relacji. Długotrwała przemoc emocjonalna może skutkować wieloma problemami zdrowotnymi i emocjonalnymi, których nie należy lekceważyć.
Pomoc psychologiczna w wychodzeniu z toksycznych relacji na dalszych etapach opiera się na systematycznych konsultacjach z pacjentem. W trakcie spotkań psycholog stara się uświadomić pacjentowi, jak rozpoznać toksyczne relacje i jakie są cechy toksycznej relacji. W dalszej kolejności specjalista wspólnie z pacjentem stara się wypracować wspólny plan działania. Najczęściej dotyczy on wyjścia z toksycznego związku i zerwania relacji z partnerem w odpowiedni i bezpieczny sposób. Niektórym pacjentom rekomendujemy psychoterapię w Poznaniu w naszym ośrodku. W wyjątkowych sytuacjach psycholog pracuje z pacjentem nad naprawą jakości związku. Jednak w tym przypadku niezbędna jest konsultacja z toksycznym partnerem, który negatywnie wpływa na samopoczucie pacjenta.
Osoby, które zastanawiają się, kiedy relacja jest toksyczna, mogą w każdej chwili skorzystać z konsultacji psychologicznej. Zakończenie trudnej emocjonalnie reakcji może nie być łatwe. Jednak w trosce o własne zdrowie i dobrostan warto podjąć pierwszy krok i wspólnie ze specjalistą wypracować plan działania w trosce o lepsze jutro.
Bibliografia:
- Chmielewska, M. (2012). „Jakość związku małżeńskiego a uzależnienie interpersonalne (cz. II)”. Fides et Ratio, 1, 90-113.