Czy depresja jest dziedziczna? Przyczyny rozwoju choroby i perspektywy terapii

Jakie są przyczyny zachorowania na depresję?

Pytanie o przyczyny zachorowania na depresję stanowiło na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci przedmiot licznych badań analiz zarówno teoretyków, jak i praktyków. Wiele badań zostało przeprowadzonych w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie, jakie są źródła depresji? Choć wiele analiz, przeprowadzonych w niezwykle rzetelny sposób, miało przynieść odpowiedź na powyższe pytania, to jednak wciąż nie jesteśmy w stanie z całą pewnością wskazać jednej teorii, która w sposób wyczerpujący określa przyczyny depresji i sposoby leczenia.

Aktualnie przyjmuje się tezę, iż za wystąpienie depresji odpowiada współwystępowanie kilku czynników: biologicznych, środowiskowych, psychicznych i stresu.

Poniżej opisane zostaną poszczególne czynniki:

Dziedziczenie depresji – biologiczne ujęcie depresji

Czy depresja jest dziedziczna 🡪 czy za rozwój choroby odpowiadają geny? Współczesna wiedza pozwala bez wątpienia udzielić odpowiedzi na powyżej postawione pytania. Dziś bez wątpienia można przyjąć, iż geny odgrywają niebagatelną rolę w określaniu stopnia podatności człowieka na wystąpienie depresji. Zatem można przyjąć, iż depresja jest chorobą dziedziczną. Zgodnie z wynikami badań, krewni pierwszego stopnia osób cierpiących na depresję są od dwóch do pięciu razy bardziej podatni na wystąpienie omawianego zaburzenia nastroju niż ogół społeczeństwa. W związku z powyższym, można przyjąć, iż posiadanie w rodzinie osoby cierpiącej na depresję zwiększa ryzyko zachorowania.

Pojawia się jednak pytanie, czy za rozwój choroby odpowiadają uwarunkowania genetyczne, czy być może wynika ono z faktu przebywania w jednakowych warunkach środowiskowych? Odpowiedzi na powyższe pytania przynoszą badania z udziałem bliźniąt jednojajowych, dwujajowych oraz dzieci adoptowanych. Liczne wyniki badań z udziałem bliźniąt wskazują na realne znaczenie czynnika biologicznego w powstawaniu depresji.
W przeprowadzonych w USA badaniach z udziałem 1000 par bliźniąt wykazano współczynnik zgodności na poziomie 48%, zaś w przypadku bliźniąt dwujajowych – 42%.

Ważne dane płyną również z badań z udziałem przybranych i biologicznych krewnych osób cierpiących na depresję. W przypadku biologicznych członków rodziny ryzyko zachorowania na depresję było aż ośmiokrotnie wyższe niż w przypadku rodzin adopcyjnych. Powyższe wnioski wskazują na bardzo istotną rolę czynników genetycznych w zachorowalności na depresję.

Neuroprzekaźniki a depresja

Od lat badacze są przekonani, iż bez względu na przyczynę wystąpienia depresji, omawianej chorobie towarzyszą zmiany w strukturach mózgu i gospodarce chemicznej organizmu. Powyższa teza wynika z czterech różnych podejść dowodowych:

1. Depresja pojawia się z określoną częstotliwością w następstwie naturalnych zmian fizjologicznych zachodzących w organizmie kobiety: po urodzeniu dziecka, w okresie menopauzy i przed miesiączką.
2. Pomiędzy poszczególnymi kulturami, płciami, grupami wiekowymi i rasami obserwuje się znaczne podobieństwo symptomów, co oznacza, iż u podstaw wystąpienia omawianego zaburzenia nastroju leżą procesy biologiczne.
3. Farmakoterapia, zwłaszcza stosowanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, inhibitorów selektywnego wtórnego wychwytu serotoniny (SSRI) i inhibitorów monoaminooksydazy (MAO), jest skuteczną formą leczenia depresji.
4. Depresja może wystąpić u osób zdrowych jako efekt uboczny przyjmowania określonych leków, np. rezerpiny.

Znaczenie wydarzeń życiowych – stres

Rozmawiając z pacjentami można wysnuć przypuszczenie, iż wystąpienie depresji jest często poprzedzone wystąpieniem przykrego wydarzenia życiowego. Wiele przypadków zachorowania na depresję poprzedza nagła strata. Strata zwykle występuje realnie lub przynajmniej pacjent ma poczucie, że utracił coś wyjątkowego. Przerwanie związku, niemożność realizacji upragnionego celu, niepowodzenie w pracy czy szkole, odrzucenie przez ukochaną lub inną ważną osobę, to tylko niektóre z przykładów sytuacji straty, które niewątpliwie wiążą się z przeżywaniem stresu lub bólu. Wyniki badań wykazują, iż osoby, które zachorowały na depresję potrafią podać więcej przypadków straty poprzedzających ich stan niż zdrowe osoby z grupy kontrolnej.

Trzeba jednak zadać pytanie, czy każda osoba, która doświadczy straty lub trudnego życiowego wydarzenia zachoruje na depresję? Odpowiedź brzmi „nie”. Rola, jaką odgrywają trudne sytuacje życiowe, jest zaskakująco mała, jeśli porówna się ją z innymi czynnikami. Predyspozycje genetyczne, o których pisano powyżej, są o wiele ważniejsze niż wydarzenia życiowe jeśli chodzi o predykcję wystąpienia depresji. Niemniej jednak, niektóre z wydarzeń mogą dodatkowo warunkować stany depresyjne, są to: strata bliskiej osoby, choroba somatyczna lub gwałt.

Czy depresję można leczyć psychoterapią?

Należy podkreślić, iż depresja jest wysoce uleczalną chorobą. Niezwykle istotne w procesie powrotu do zdrowia jest wczesne zdiagnozowanie zaburzenia oraz zaplanowanie odpowiedniego leczenia. Zwykle w przypadku depresji łagodnej lub umiarkowanej psychoterapia jest najskuteczniejszą formą leczenia. Choć czas trwania terapii jest bardzo indywidualną kwestią, uzależnioną od wielu czynników, to jednak większość pacjentów już po kilku spotkaniach z psychoterapeutą odczuwa znaczącą poprawę. W niektórych przypadkach, zwykle epizodów depresji umiarkowanych i ciężkich, konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego.
Zachęcamy zatem do nie odraczania decyzji o podjęciu leczenia, która stanowi pierwszy krok na drodze do jak najszybszego powrotu do pełni zdrowia. Podejrzewając u siebie depresję, warto niezwłocznie umówić się do psychologa/psychoterapeuty.