Okres dojrzewania to dla nastolatków czas zmienności i wahania nastroju u nastolatków. To właśnie w tym okresie człowiek zaczyna się usamodzielniać, dlatego też szuka własnego światopoglądu i często nie przyjmuje wartości, które są wyznawane w rodzinie. Młody człowiek szuka własnej tożsamości, a okres nastoletni to czas na poszukiwanie siebie. W związku z tym okres dojrzewania najczęściej objawia się przez huśtawkę nastrojów, w tym:
- frustrację;
- agresję;
- niepokój;
- przygnębienie;
- wybuchy radości;
- zmienny poziom energii.
Mimo że zmiany nastroju, rozdrażnienie, zmęczenie, okazjonalne przygnębienie i płaczliwość są naturalne dla tego okresu w życiu człowieka, warto pamiętać o niezbędnym wsparciu i opiece nad dojrzewającym nastolatkiem.
Jak odróżnić typowe wahania nastroju u nastolatków od problemów wymagających pomocy psychologicznej?
Huśtawki nastrojów to naturalny objaw rozwoju u większości nastolatków. Między 12. a 19. rokiem życia młodzież nie tylko doświadcza zmian fizycznych w swoim ciele, ale również podejmuje pierwsze poważne decyzje związane ze szkołą, znajomymi i kształtowaniem swojej tożsamości. W tym okresie często pojawiają się pierwsze poważne wyzwania, takie jak wybór kierunku dalszej edukacji, pierwsze związki czy decyzje dotyczące przyszłej kariery. Relacje z rówieśnikami odgrywają kluczową rolę w ich życiu, a jednocześnie młodzież stopniowo oddala się od pełnej zależności od rodziców, dążąc do większej autonomii.
Ze względu na ilość wyzwań, wahania nastroju w okresie dojrzewania są więc naturalnym zjawiskiem i wynikają zarówno ze zmian hormonalnych (w tym zmian w poziomie estrogenów), jak i zewnętrznych presji związanych z nauką, relacjami społecznymi oraz kształtowaniem tożsamości. Są to najczęstsze przyczyny wahania nastrojów, ale nie jedyne. Dlatego należy pamiętać, by w tym okresie wspierać swoje dziecko i akceptować w pełni jego potrzeby emocjonalne.
U większości nastolatków okres bunty i duże wahania nastroju mijają przed osiągnięciem 20. roku życia. Niestety u niektórych dzieci okres dorastania może być trudny do zaakceptowania, a stres, zmiany otoczenia, trudne relacje czy problemy w szkole mogą prowadzić do długotrwałych trudności emocjonalnych, takich jak lęk, złość, poczucie beznadziejności i niepokoju czy obniżona samoocena.
W momencie, gdy nastolatek doświadcza złego samopoczucia przez dłużej niż dwa tygodnie, warto objąć go wsparciem, ponieważ tak długi okres przygnębienia i smutku może być oznaką depresji, którą należy jak najszybciej objąć leczeniem psychoterapeutycznym. Kiedy młody człowiek nie może poradzić sobie z własnym stanem emocjonalnym, jest on dla niego przytłaczający i zbyt intensywny dobrym krokiem będzie rozmowa z psychoterapeutą. W Klinice LMC oferujemy konsultacje z dobrym psychologiem w Poznaniu, który ma doświadczenie w pomocy młodym ludziom. Warto zauważyć, że nie ma jasnych zasad, kiedy nastolatek powinien zgłosić się do specjalisty, dlatego warto porozmawiać z młodym człowiekiem i zapytać go o jego samopoczucie. Być może problemy, z którymi młody człowiek się mierzy są dla niego do rozwiązania przy wsparciu osób bliskich, a być może stan nastolatka jest na tyle trudny, że potrzebuje porozmawiać z profesjonalistą. Psycholog dziecięcy w Poznaniu pomoże mu znaleźć najlepsze rozwiązanie problemu.
Czy zmiany w relacjach społecznych nastolatka mogą wskazywać na potrzebę wsparcia psychologicznego?
Zmiany nastroju u dziecka mogą też wynikać z problemów w relacjach z innymi. Dla osoby w okresie dojrzewania bardzo ważna jest akceptacja grupy rówieśniczej. To ich zdanie staje się ważniejsze od zdania rodziców, bliskich czy nauczycieli. Pozycja w grupie i ilość znajomych staje się ważnym elementem życia młodych ludzi i w dużym stopniu wpływa na ich samoocenę. Dlatego problemy w relacjach z kolegami przy silnych wahaniach nastroju mogą być szczególnie bolesne dla nastolatka. Jeśli młody człowiek jest przygnębiony lub rozdrażniony, warto porozmawiać z nim o relacjach z rówieśnikami. Jego zmienność nastrojów może być związana nie tylko z dorastaniem, ale także ze zmianami relacji w grupie rówieśniczej.
Czy szkoła może być powodem objawów doświadczanych przez nastolatka?
Warto dodać, że zmienność nastrojów adolescenta może być w dużym stopniu związana z sytuacją w szkole, mogą być to problemy z nauką jak i atmosferą w klasie. Młodzi ludzie są przeciążeni ilością nauki, a często także oczekiwaniami ze strony szkoły lub rodziców. Ilość materiału i presja ze strony nauczycieli może być powodem zmiennego nastroju u młodego człowieka, dlatego warto rozmawiać z nastolatkiem o sytuacji w szkole i ilości nauki.
Kiedy zmiany emocjonalne u nastolatków wymagają interwencji psychologa?
Nastolatki mają potrzebę wolności i niezależności, jednak nadal powinny ich obowiązywać jakieś zasady – na przykład dotyczące godziny powrotu do domu lub relacji z najbliższymi. Warto zgłosić się do psychoterapeuty, jeśli nastolatek nie chce się dostosować do ogólnych zasad panujących w domu. Jeśli występuje duży problem z egzekwowaniem zachowania i trudno skomunikować się z młodym domownikiem można skorzystać z pomocy specjalisty. Podobnie jeśli nastolatek nie potrafi lub nie chce dostosować się do obowiązujących norm społecznych, a jego zachowanie jest trudne do zaakceptowania.
Jak rozpoznać, czy wahania nastroju u nastolatka są powodem do niepokoju?
Huśtawka nastrojów w dojrzewaniu może być też objawem wielu poważnych problemów, które dotykają młodych dorosłych. Płacz bez powodu u nastolatków, rzadkie poczucie przyjemności, problemy w koncentracji, unikanie kontaktów z innymi i przekonanie o własnej beznadziejności mogą wskazywać na rozwijającą się depresję. Według raportu UNICEF w Polsce nawet 20 proc. dzieci w okresie dojrzewania może zmagać się z tą chorobą. Histeria u nastolatków to kolejny problem, z którym według danych zmaga się coraz więcej dzieci w okresie dorastania. Dlatego mimo że huśtawki nastrojów u nastolatków są normalne, rodzice nie powinni ich bagatelizować.
Warto pamiętać, że nagłe zmiany nastroju u dziecka mogą wskazywać też na inne problemy, między innymi przewlekły stres, zaburzenia lękowe czy nierozpoznane problemy zdrowotne, np. niedobory witamin i zaburzenia hormonalne, które mogą mieć wpływ na późniejsze funkcjonowanie dziecka w dorosłości. Leczenie zaburzeń nastroju jest możliwe u dobrego psychologa, który otoczy dziecko wsparciem.
Jak psycholog może pomóc w radzeniu sobie z wahaniami nastroju u młodzieży?
Dorastanie to także czas zmian biologicznych i fizycznych w ciele młodego człowieka. Nic więc dziwnego, że emocje w okresie dojrzewania są tak dynamiczne. Często nastolatkowie mają trudność w akceptacji zmieniającego się ciała, co dzieje się nagle i często jest niezrozumiałe. Ważne, aby zapytać o to, jak młody człowiek postrzega zmiany w swoim ciele i jaki ma do nich stosunek. Dla wielu nastolatków jest to trudny czas, ponieważ nie akceptują swojego nowego wyglądu, a problemy takie jak trądzik lub zmiany proporcji ciała mogą być przyczyną ich przygnębienia lub rozdrażnienia. Jeśli niezadowolenie z wyglądu staje się dużą przeszkodą dla młodego człowieka w normalnym funkcjonowaniu warto, aby porozmawiał o tym z psychoterapeutą.