Sytuacje kryzysu życiowego

„Najpiękniejsi ludzie, których znam, to ci, którzy znają smak porażki, poznali cierpienie, walkę, stratę, poznali swoją drogę na wyjście z otchłani. Ci ludzie mają wrażliwość i zrozumienie życia, które wypełniają ich współczuciem, łagodnością i głęboką, kochającą troską. Piękni ludzie nie biorą się znikąd.”
– Elisabeth Kübler-Ross

Kryzysy są nieodłącznym elementem życia. Każdy z nas w swoim życiu przechodzi przez sytuacje kryzysowe, dzięki nim rozwijamy się, dojrzewamy. Cechy, które sprawiają, że takie momenty są dla nas nieprzyjemne to przede wszystkim nagłość i intensywność zmian, które zachodzą w życiu podczas kryzysu.

Kryzys jako szansa na rozwój

Na dojrzewanie człowieka można spojrzeć przez pryzmat kryzysów. W teorii Eriksona dotyczącej rozwoju psychospołecznego człowieka wyróżnia się 8 podstawowych konfliktów, których rozwiązanie powoduje rozwój i nową, wyższą jakość funkcjonowaniu w życiu społecznym oraz powstanie u danej osoby określonej kompetencji społecznej. Natomiast brak rozwiązania kryzysu powoduje, że jednostka nadal funkcjonuje na niższym poziomie funkcjonowania psychospołecznego. To w wyniku pozytywnych rozwiązań danych konfliktów dziecko, a później dorosły człowiek, będzie w stanie ufać ludziom, być niezależny, będzie posiadał poczucie sprawstwa, będzie zaradny i świadomy swojej wartości. Patrząc na kryzys w ten sposób można wywnioskować, że kryzysy są potrzebne do rozwoju i nie można ich uniknąć. Są to tak zwane kryzysy normatywne, czyli naturalne i niemożliwe do ominięcia.

Tak rozumiany kryzys powstaje w momencie, kiedy dotychczasowe funkcjonowanie w społeczeństwie zaczyna być niewystarczające z uwagi na wymagania otoczenia. Łatwo zobaczyć taki kryzys na przykładzie treningu czystości. Dziecko przeżywa kryzys w wieku 2 lat, bo sposób w jaki do tej pory załatwiało swoje potrzeby fizjologiczne jest już dla otoczenia nieakceptowalny i chociaż czasem wymaga to od niego sporego wysiłku i zaangażowania emocjonalnego, to wynikiem tego jest nowa jakość funkcjonowania – już na wyższym poziomie, czyli kontrola swoich potrzeb fizjologicznych i załatwienie ich w określonych miejscach i w określony sposób. Dziecko dzięki tej sytuacji kryzysowej się rozwinęło.

Jest jednak jeszcze druga grupa, kryzysy sytuacyjne, które dotyczą zdarzeń w życiu, które mogą, ale nie muszą się pojawić, np. urodzenie dziecka, śmierć współmałżonka, dziecka, rozwód, ciężka choroba, pierwsza praca ale też utrata pracy. Każdy z nas ma w swoim życiu indywidualną pule kryzysów, które musi przejść. Są to zazwyczaj bardzo wyczerpujące momenty w życiu, ale mogą prowadzić do pozytywnych zmian.

Różnica pomiędzy sytuacją stresową a kryzysem

Człowiek podczas swojego życia trafia na stresowe sytuacje, które powodują napięcie i podjęcie kroków zaradczych, jeśli jesteśmy w stanie sobie z nimi poradzić buduje się w nas poczucie sprawstwa i poczucie własnej wartości. Z kryzysem natomiast mamy do czynienia, kiedy dotychczasowe sposoby radzenia sobie z trudną sytuacją nie wystarczają. Wtedy mimo wielu prób walki z trudną sytuacją, ona nadal trwa. Nie można zakończyć nieprzyjemnej sytuacji. Kryzys to dokładnie ten moment, kiedy pojawia się myśl “nie dam rady, to dla mnie za trudne”, jest to chwila bardzo wyczerpująca i pełne emocji, żeby ją rozwiązać potrzebujemy nowej jakości zachowań zaradczych, nowych strategii radzenia sobie z daną trudną sytuacją. Czasem podnosimy się sami z kryzysowego dołku, czasem z pomocą przyjaciół, rodziny, a czasem z pomocą terapeuty. Każda z tych opcji ma na celu pozytywne zakończenie danej sytuacji.

Objawy

Sytuacja kryzysowa może być związana z jakimś konkretnym wydarzeniem życiowym, np. z urodzeniem dziecka, zmianą pracy, pójściem na studia, ale nie musi. Najważniejsze cechy kryzysu to przede wszystkim:

• sytuacja, w której zawodzą dotychczasowe strategie radzenia sobie z czynnikami stresogennymi,
• bardzo duża emocjonalność osoby w kryzysie,
• wyczerpanie sił do walki z daną sytuacją,
• drażliwość, brak energii, brak motywacji do walki,
• skłonność do negatywnego myślenia.

Cechą, która łączy sytuacje kryzysowe to występująca dezintegracja funkcji psychicznych, której wynikiem jest ich zmiana.

Przyczyny

Kryzysy są częścią życia, nie jesteśmy w stanie ich uniknąć. Kryzysy mogą powstawać w wyniku nagłego, nieoczekiwanego wydarzenia, które zagraża naszemu życiu, zdrowiu, poczuciu sensu życia czy jest niezgodne z przyjętym systemem wartości. Czasem kryzysy związane są z wewnętrznym konfliktem, np. między wolnością a niezależnością.
Kryzysy mogę mieć też źródło w otoczeniu, tak jest w przypadku katastrof naturalnych.

Natomiast to w jaki sposób i jak szybko poradzimy sobie z kryzysową sytuacją zależy już od cech indywidualnych: temperamentu, poczucia własnej wartości, strategii radzenia sobie ze stresem.

Leczenie i rokowania

Kryzysy mijają, czasem jednak warto rozważyć podjęcie konsultacji psychologicznej w tak trudnych momentach życiowych. Nierozwiązany kryzys powoduje długotrwałe cierpienie i wyczerpanie sił. Jeśli trudno nam rozwiązać konflikt samemu lub z pomocą przyjaciół warto udać się do specjalisty, który pomoże nam ustalić jakie dotychczasowe strategie zawiodły i co można zrobić z daną sytuacją.
Interwencja kryzysowa czy wsparcie psychologiczne pomaga w uporaniu się z nową sytuacją. Pomaga wrócić do równowagi psychicznej. Współpraca może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Kryzys nierozerwalnie łączy się ze zmianą. Mamy wtedy do czynienia z rozpoczęciem nowego etapu w życiu, nowej roli życiowej. Coś się zaczyna i jednocześnie coś się kończy. Sytuacje kryzysów życiowych związane jest z przeżywaniem żałoby, po tym co utraciliśmy – bliską relację, pracę, zdrowie, młodość. W tym optymistycznym postrzeganiu kryzysu trzeba pamiętać też o cierpieniu, z którym zmiana się wiąże, aby go zmniejszyć warto czasem poprosić o pomoc.