Problemy w relacjach z innymi

Badanie przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Harvarda, które trwało 75 lat i obejmowało 724 badanych, miało na celu odpowiedzieć na pytanie “co daje ludziom szczęście”. Jest to najdłuższe badanie, które powstało dzięki wytrwałości 4 pokoleń badaczy. Po opracowaniu wyników, psychiatra, Robert Waldinger poinformował:

“Dobre relacje z innymi ludźmi sprawiają, że jesteśmy zdrowi i szczęśliwi. Kropka.
Nauczyliśmy się trzech bardzo ważnych rzeczy na temat relacji z innymi ludźmi. Pierwsza mówi, że kontakt z innymi jest bardzo pożyteczny, a samotność zabija. Okazuje się, że ludzie, którzy są mocniej przywiązani do rodziny, znajomych czy wspólnot są szczęśliwsi, zdrowsi i żyją dłużej od tych, którzy nie są tak przywiązani. Samotność bywa zaś toksyczna. Ludzie odizolowani od innych bardziej niż by tego chcieli są mniej szczęśliwi, podupadają szybciej na zdrowiu, ich umysł pracuje gorzej i żyją krócej od tych, którzy nie są samotni.

I wiemy o tym, że samotnym można być wśród tłumu, tak samo jak samotnym można być w małżeństwie, dlatego druga ważna lekcja, jaką wyciągnęliśmy, jest taka, że nie liczy się tylko liczba twoich znajomych czy wierność w związku, ale przede wszystkim jakość bliskich relacji z innymi. Życie w cieniu jakiegoś konfliktu bardzo źle wpływa na nasze zdrowie. Na przykład małżeństwa, w których często dochodzi do kłótni, okazują się bardzo złe dla stanu zdrowia, gorsze niż rozwód. Natomiast życie w zgodzie, w przyjaznych związkach nas chroni “

Wyniki badań pokazują więc, że to właśnie udane relacje są podstawą poczucia szczęścia. Nie bez powodu najczęstszym momentem zgłaszania się na terapię jest kryzys w związku, rozstanie czy ogarniające poczucie samotności. U ich podłoża mogą leżeć lęk przed odrzuceniem czy lęk przed bliskością. Objawy są czasem tak silne, że nie pozwalają na stworzenie satysfakcjonujących relacji.

Częstym schematem, który nie pozwala tworzyć szczęśliwych związków to nadmierne podporządkowywanie się jednej ze stron. Z obawy przed odrzuceniem jeden partnerów stara się na każdym kroku dbać o szczęście drugiej strony nie dbając o swoje potrzeby. Czasem relacje nie powstają w ogóle, bo nikt nie potrafi sprostać naszym wygórowanym oczekiwaniom.

Objawy

Niemożność wejścia w długotrwale czy satysfakcjonujące związki może być sygnałem alarmowym, warto wtedy zasięgnąć opinii specjalisty. Najczęściej zgłaszane problemy w tym zakresie to:

• trudności w nawiązywaniu nowych znajomości,
• zbyt intensywne lub zbyt chłodne relacje z partnerem, przyjaciółmi, rodziną,
• poczucie osamotnienia nawet wśród najbliższych,
• niesatysfakcjonujący kontakt ze współpracownikami, znajomymi,
• niestabilne relacje z najbliższymi (rodziną, partnerami, małżonkami),
• lęk przed byciem odrzuconym,
• poczucie bycia niezrozumianym lub odrzucanym, niechcianym.

Brak stabilnych relacji może powodować obniżenie jakości życia, brak poczucia szczęścia, czasem stany depresyjne lub gorsze funkcjonowanie społeczne.

Przyczyny

Nawiązywania relacji uczymy się jako dzieci. Więź między dorastającym człowiekiem a jego rodzicami uważana jest jako matryca, na podstawie której budowane są relacje już w dorosłym życiu. W skrócie można określić, że jakość więzi z najbliższymi w dzieciństwie jest decydującym czynnikiem kolejnych relacji.

Łatwo więc sobie wyobrazić, że z nawiązywaniem bliskich relacji będą miały spory problem osoby dorastające w rodzinach dysfunkcyjnych, takich, gdzie występował alkoholizm, przemoc, choroba psychiczna. W środowisku przepełnionym złością, agresją, ciągłymi kłótniami trudno poczuć się bezpiecznie i nawiązać stabilną więź. Najczęściej wiąże się to dodatkowo z niską samooceną, która dodatkowo utrudnia nawiązywanie nowych kontaktów. Nieprzewidywalność rodziców i ich zachowań powoduje, że często wraz z potrzebą bycia blisko pojawia się olbrzymi strach przed byciem zranionym, upokorzonym, poniżonym czy odrzuconym.

Nie trzeba jednak dorastać w rodzinie dysfunkcyjnej, żeby mieć problemy w nawiązywaniu bliskich relacji. W pozornie ułożonej, czasem wręcz idealnej, rodzinie mogą pojawiać się podobne elementy, jak w rodzinie dysfunkcjonalnej, np. nieprzewidywalność zachowań rodziców, przemoc psychiczna, zbyt wygórowane wymagania rodziców względem dzieci, sztywna surowość w przestrzeganiu ustalonych zasad. Na podstawie takich zachowań może pojawić się lęk przed byciem blisko. Dzieci, dla których wymagania rodziców są dużym stresem wyrabiają sobie schemat reakcji na dane stresory, np. stają się uległe, podporządkowane lub odwrotnie, buntują się na każdym kroku. Chcą być bardzo blisko, żeby uniknąć skrzywdzenia lub unikają jakiejkolwiek bliskości widząc w niej spore zagrożenie. Jeżeli te schematy nie zmieniają się z biegiem lat, mówi się o ich sztywności, czyli dorosły, który ulegał surowemu rodzicowi w dzieciństwie, bo to mu się “opłacało”, podporządkowuje się także w relacjach, w których niekoniecznie jest to już dla niego korzystne, ponieważ nie może on walczyć o swoje potrzeby i chronić swoich granic.

Czasem trudne doświadczenia z dzieciństwa dotyczą kontaktu z własnymi emocjami i potrzebami. Wychowywanie w duchu zahamowywania wszelkich przejawów dziecięcej spontaniczności czy naturalności w obawie przed opinią społeczną może spowodować brak umiejętności rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych. Bez świadomości własnych przeżyć, potrzeb trudno stworzyć satysfakcjonujący związek. Może dojść wtedy również do nadmiernego podporządkowywania się partnerowi lub spełnienie oczekiwań głównie tej drugiej strony.

Są też sytuacje, kiedy problemy w relacji wynikają z nieprawidłowości w procesie komunikacji. Brak uważności, ocenianie, nadmierne doradzanie, krytykowanie powodują, że trudno o bliskość.

Lęk przed odrzuceniem jest jedną z przyczyn braku satysfakcjonujących związków. Osoby, które w dzieciństwie były zaniedbywane emocjonalnie przez rodziców, zostawiane “same sobie”, często nieświadomie blokują powstawanie jakichkolwiek bliskich relacji, ponieważ boją się ponownego zranienia. Często osoba nie zdaje sobie sprawy ze swoich lęków związanych z wejściem w związek.

Leczenie i rokowania

Leczenie zaburzeń związanych z wchodzeniem w bliskie relacje polega na psychoterapii indywidualnej, podczas której obserwowane i nazywane są schematy wchodzenia w relacji i ich możliwe konsekwencje. Dzięki temu, będąc świadomym swoich zachowań, można je zmienić na bardziej dostosowane do obecnej sytuacji pacjenta. Zmiana myślenia o sobie i o innych pomaga w bardziej ufne wejście w relacje.

Podczas terapii terapeuta i pacjent przyglądają się wspólnie, jak pacjent wchodzi w relacje, jak w nich funkcjonuje i jak one się kończą. Zazwyczaj leczenie obejmuje psychoterapię długoterminową. Zmiany podczas terapii nie są natychmiastowe, jednak warto na nie dłużej poczekać, najważniejsza jest bowiem trwałość zmian a nie szybkość ich pojawienia się. Skuteczność zależy przede wszystkim od motywacji do zmiany u pacjenta (czy jest to jego własna motywacja, czy może został zmuszony przez partnera do przyjścia po pomoc). Jeśli osoba zgłasza się z własnej woli i jest od samego początku świadoma swoich problemów jest większa szansa na poprawę jakości relacji.

Są sytuacje, kiedy zalecana jest terapia par. Dzieje się to w przypadku, kiedy sytuacja nie dotyczy problemów w wchodzeniu w relacje, które trwa już dłuższy czas, a ma miejsce tylko w tej jednej, konkretnej relacji. Możliwe, że nie chodzi wtedy o błędne schematy wchodzenia w relacje tylko o błędy w komunikacji w tej konkretnej relacji.

Największe cierpienie osób, które mają problem we wchodzenie w relacje jest fakt, że niczego tak bardzo nie pragną, jak bliskości, ale jednocześnie strach przed zranieniem jest ogromna. Dlatego warto w procesie psychoterapii poznać przyczyny swoich lęków i swoje ograniczenia związane z bliskością i intymnością. Poznanie siebie jest pierwszym krokiem ku zmianie.