Kryzys psychiczny – czym jest? Jakie są zagrożenia i objawy?

W ciągu życia ludzie doświadczają wielu stresujących chwil, takich jak utrata bliskiego, zmiana pracy, ukończenie szkoły lub konieczność przeprowadzki. Trudne chwile i związane z nimi emocje są naturalną częścią życia, jednak gdy zaczynają w nim dominować, może to świadczyć o kryzysie psychicznym, który jest szczególną reakcją na długotrwały stres wynikający z trudnych doświadczeń. W sytuacji kryzysu warto zasięgnąć pomocy psychoterapeuty bądź lekarza psychiatry, którzy w kompleksowy sposób pomogą pacjentom znaleźć źródło kryzysu i wdrożyć odpowiednią terapię.

Granice między kryzysem a załamaniem – definicje w praktyce klinicznej

Kryzys psychiczny to szczególna reakcja na długotrwały stres wynikający z trudnych doświadczeń życiowych, takich jak utrata bliskiej osoby, utrata pracy, przeprowadzka czy udział w wypadku. Są to tak zwane wydarzenia ekstremalne, które powodują w nas silne emocje i mają negatywny wpływ na jakość życia.

Kryzys psychiczny to zjawisko, które może dotknąć każdego – zarówno dorosłych, jak i młodzież. W przypadku kryzysu psychicznego dzieci i młodzieży niezwykle ważna jest szybka reakcja i pomoc psychologa lub psychiatry. Jeśli zastanawiasz się, co zrobić w kryzysie psychicznym, najważniejsze to nie zostawać samemu i jak najszybciej skontaktować się ze specjalistą. Jednak wielu pacjentów przychodząc do kliniki nie potrafi jednak rozróżnić poważnego kryzysu psychicznego od załamania nerwowego. Według definicji kryzys psychiczny to sytuacja, w której osoba znajduje się w bardzo złym stanie psychicznym i nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. Pacjenci znajdujący się w kryzysie psychicznym nie mogą pozbyć się trudnych myśli i dolegliwości fizycznych związanych z ich problemem.

Załamanie nerwowe to z kolei stan skrajnego przeciążenia emocjonalnego, który wiąże się z długotrwałym stresem, wypaleniem a nawet depresją. Pacjenci zgłaszający się do kliniki z załamaniem nerwowym najczęściej doświadczyli niedawno trudnych chwil, takich jak zwolnienie z pracy, śmierć bliskiej osoby czy rozstanie.

Wielu pacjentów zastanawia się, ile trwa załamanie nerwowe lub kryzys psychiczny. Według badań naukowych długość trwania jest indywidualna i zależy od przyczyn, wsparcia bliskich oraz szybkości rozpoczęcia terapii. Dlatego niezależnie od przyczyny problemu, każda osoba, która doświadcza kryzysu lub załamania nerwowego powinna skonsultować się z dobrym psychologiem.

Najczęstsze wyzwalacze kryzysu – trauma, utrata, przewlekły stres

Kryzysy psychiczne u pacjentów mogą przybierać różne formy, wynikać z różnych przyczyn i pojawić się na każdym etapie życia – od okresu dojrzewania po pełną dorosłość. Nawet w tej samej sytuacji każdy z nas może inaczej przeżywać kryzys. Dla jednych pacjentów dana sytuacja może być przyczyną do silnego załamania i niemożności dalszego funkcjonowania, zaś u innych prowadzić do chwilowych trudności bez większych problemów w przyszłości. Mimo to najczęstsze formy kryzysów psychicznych z jakimi mogą zmierzyć się pacjenci to m.in.:

• Kryzys egzystencjalny – stan, w którym pacjent zaczyna kwestionować swoje życie, cele i wyznawane wartości. Taki stan może prowadzić do głębokiej depresji i wycofania społecznego. Często wiąże się z ważnymi i ciężkimi wydarzeniami, takimi jak śmierć bliskiej osoby, utrata pracy czy nawet ukończenie szkoły.
• Kryzys lękowy – inaczej atak paniki, najczęściej jest związany z uczuciem duszności, bólem w klatce piersiowej, zawrotami głowy, poceniem się i poczuciem nieuchronnie zbliżającej się śmierci. Atak paniki może być związany z zaburzeniami lękowymi lub przeżytą traumą.
• Kryzys samobójczy – jest to jeden z najpoważniejszych kryzysów z jakimi mogą zmagać się pacjenci. Pacjenci w kryzysie samobójczym najczęściej doświadczają poczucia rezygnacji, zobojętnienia, frustracji i myśli samobójczych, które mogą być spowodowane głęboką depresją, przewlekłym stresem, traumą lub utratą bliskiej osoby. Pacjenci w kryzysie samobójczym wymagają pilnej opieki specjalisty.
• Kryzys związany z PTSD – pacjenci, którzy doświadczyli traumatycznych wydarzeń, mogą nawet po dłuższym czasie ponownie doświadczać emocje z tamtych chwil. Mogą one być wywołane przez bodziec przypominający traumę, na przykład spotkanie z osobą przypominającą sprawcę bądź wizytę w miejscu traumatycznego zdarzenia.
• Kryzys psychotyczny – może być związany z chorobami takimi jak schizofrenia czy zaburzenia schizoafektywne, ale także z długotrwałym stresem, zażywaniem substancji psychoaktywnych czy ciężką depresją. W przypadku kryzysu psychotycznego pacjenci doświadczają halucynacji, dezorganizacji myślenia i poczucia utraty kontaktu z rzeczywistością. Taki stan wymaga natychmiastowej pomocy nie tylko ze strony psychologa bądź terapeuty, ale również lekarza psychiatry.

Kryzys psychologiczny może być też rozumiany jako kryzys wynikający z uzależnienia, związany z chorobą somatyczną, wypaleniem zawodowym, nieudanym rozwojem osobistym, zaburzeniami osobowości czy izolacją społeczną.

Objawy alarmowe – od bezsenności po myśli samobójcze

Jednym z badaczy kryzysów psychicznych był amerykański psychiatra Gerard Caplan, który pracując ze swoimi pacjentami wyróżnił cztery fazy kryzysu psychologicznego:

• Faza szoku – pojawia się bezpośrednio w stresującej sytuacji, na przykład po zwolnieniu lub śmierci bliskiej osoby. Pacjenci w fazie szoku zaprzeczają sytuacji, czują chaos, silne pobudzenie i mogą mieć problemy ze snem.
• Faza reakcji emocjonalnej – pojawia się, gdy pacjent zaczyna konfrontować się z nową sytuacją. W obliczu nowej sytuacji mają poczucie braku kontroli nad własnym życiem i boją się o własną przyszłość. Jeśli pacjent nie otrzyma odpowiedniej pomocy, jego kryzys może przejść w fazę chroniczną.
• Faza mobilizacji – osoby znajdujące się w tej fazie stają się pokonać kryzys psychiczny i szukają najlepszych dostępnych rozwiązań. Jeśli w tej fazie pacjent otrzyma pomoc psychologiczną, będzie mógł w bezpieczny i korzystny sposób rozwiązać swój kryzys. Jeśli jednak pomoc nie nadejdzie, może on doświadczyć dekompensacji, braku sensu życia a nawet myśli samobójczych.
• Rozwiązanie kryzysu – to ostatnia faza, w której pacjent uświadamia sobie przyczyny trudności, odzyskuje równowagę emocjonalną i rozwija nowe, skuteczne sposoby radzenia sobie z problemami.

Niezależnie od rodzaju kryzysu warto pamiętać, że objawy kryzysu psychicznego mogą się różnić. Dlatego gdy pojawia się niepokój, rozpacz, poczucie utraty sensu lub gdy czujesz, że nie radzisz sobie psychicznie, warto udać się do dobrego psychologa na interwencję kryzysową, który pomoże znaleźć przyczynę problemu i wspólnie z pacjentem ustali najlepszy sposób działania. Interwencję kryzysową w Poznaniu oferuje między innymi Klinika LMC, której specjaliści prowadzą dokładną diagnozę trudności pacjentów i wybierają najlepszą metodę leczenia. Osoby, które szukają numeru do psychiatry lub numeru do psychologa mogą skontaktować się z naszą recepcją w celu umówienia wizyty.

Ryzyko samookaleczeń i uzależnień jako form radzenia sobie

Według statystyk Ministerstwa Zdrowia w Polsce w 2024 r. aż 10 tys. osób podjęło próbę samobójczą, a nawet ponad 2 mln osób może nadużywać alkoholu. Choć próby samobójcze i uzależnienia mogą mieć różne przyczyny, to jednym z częstych źródeł jest zły stan psychiczny.

Część pacjentów ucieka się do tych form radzenia sobie w momencie, gdy nie potrafią poradzić sobie z napięciem emocjonalnym, poczuciem bezradności i cierpieniem. Samookaleczenia i uzależnienia często stają się dla pacjentów próbą ucieczki od trudnej rzeczywistości, jednak w znacznej większości przypadków pogłębiają kryzys i prowadzą do pojawienia się kolejnych problemów.

Jak podkreślają psycholodzy, w wielu przypadkach samookaleczenia i uzależnienia są próbą wołania o pomoc. Dodatkowo brak odpowiedniego wsparcia i osamotnienie mogą prowadzić do pogłębienia się problemu a w konsekwencji nawet do śmierci. Dlatego tak ważne jest uzyskanie odpowiedniego wsparcia i obecność bliskich w trudnym dla pacjenta czasie.

Pierwsza pomoc psychologiczna – co możesz zrobić tu i teraz?

Kryzys psychologiczny może być jednym z najtrudniejszych momentów w życiu pacjentów. Prócz silnego stresu, mogą zmagać się też z głęboką depresją, wycofaniem społecznym, lękiem i ogólnym brakiem sił. Wielu z nich przychodząc w kryzysie do kliniki zastanawia się, czy jest to miejsce, w którym mogą liczyć na wsparcie i zrozumienie. Odpowiedź brzmi – tak. Klinika LMC w Poznaniu zapewnia pacjentom w kryzysie psychicznym zrozumienie, diagnozę i profesjonalną pomoc terapeutyczną w sytuacjach kryzysu życiowego.

Po dokładnej diagnozie sytuacji pacjenta psycholog prezentuje najlepszą jego zdaniem metodę leczenia kryzysu psychicznego. Jedną z najskuteczniejszych metod pomocy w kryzysie jest psychoterapia, która oferuje natychmiastowe wsparcie emocjonalne w momencie kryzysu. Terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować źródło kryzysu, zrozumieć swoje emocje i nauczyć się technik radzenia sobie z nimi.

Psychoterapia pomaga też pacjentom w zmniejszeniu poczucia stresu, który często jest przyczyną kryzysu psychicznego. Jedną z najskuteczniejszych terapii stosowanych w kryzysie psychicznym jest terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga pacjentom zmienić wzorce myślenia i cieszyć się życiem na nowo.

Terapia poznawczo-behawioralna opiera się na założeniu, że nasze myśli, emocje i zachowania są ze sobą wzajemnie powiązane. Negatywne myśli (zniekształcenia poznawcze) mogą prowadzić do negatywnych emocji i destrukcyjnych zachowań, które utrwalają stan kryzysu. CBT skupia się na identyfikacji i modyfikacji tych negatywnych wzorców myślenia, co w rezultacie prowadzi do zmiany emocji i zachowań. Jest to zazwyczaj terapia krótkoterminowa, trwająca kilka tygodni, zaś każda sesja ma określony cel i plan działania.

W trakcie sesji pacjenci nie tylko rozmawiają z terapeutą o swoich emocjach i uczuciach, ale również są zachęcani do stosowania różnych technik terapeutycznych, takich jak ekspozycja na dany bodziec, identyfikacja i zmiana negatywnych wzorców myślenia czy techniki relaksacyjne. Dlatego kryzys psychiczny w połączeniu z dobrą terapią może być też szansą na głębsze zrozumienie siebie, swoich emocji i relacji. Wsparcie drugiego człowieka, empatia i wiara w możliwość poprawy odgrywają tu kluczową rolę.W trakcie terapii ważną rolę odgrywa też wsparcie najbliższych. Dlatego warto wiedzieć, jak wesprzeć kogoś psychicznie, kto doświadcza trudności, by pomóc mu odzyskać równowagę i nadzieję. Edukację w zakresie wsparcia emocjonalnego bliskich również świadczą nasi specjaliści.

Powrót do równowagi – tworzenie planu bezpieczeństwa i zasobów

Ważną rolę w sytuacji kryzysu psychicznego u pacjentów odgrywa też pomoc psychiatryczna. Wielu pacjentów słysząc o zaleceniu konsultacji z lekarzem psychiatrą, może odczuwać lęk i dyskomfort przed pierwszą wizytą. Jest to całkowicie zrozumiałe – pierwsza wizyta u nowego specjalisty wiąże się z niepewnością, lękiem i licznymi pytaniami. Wielu pacjentów obawia się też leczenia farmaceutycznego i związanych z nim skutków ubocznych.

Mimo że obawy te są zrozumiałe, warto pamiętać, że dobry lekarz psychiatra dołoży wszelkich starań, by pomóc pacjentom w rozwiązaniu ich problemu.

W trakcie interwencji kryzysowej, z której mogą skorzystać pacjenci w kryzysie psychicznym, lekarz psychiatra przeprowadza szczegółową ocenę stanu pacjenta, analizując objawy, historię medyczną, wywiad rodzinny, a także ewentualne czynniki wywołujące kryzys, takie jak stresujące wydarzenia życiowe, choroby somatyczne, czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. Ta ocena jest kluczowa dla ustalenia odpowiedniego planu leczenia.

Psychiatra jest jedynym specjalistą zdrowia psychicznego, który może prowadzić farmakoterapię. Wdrożenie leków w proces terapii często jest niezbędnym elementem, który pozwala pacjentom wyzbyć się kryzysu psychicznego i wrócić do pełni sił. Farmakoterapia może obejmować leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne, stabilizatory nastroju czy leki nasenne. Mimo że nazwy grup tych leków mogą wzbudzić u niektórych obawy, warto pamiętać, że cały proces leczenia jest ściśle kontrolowany przez lekarza psychiatrę, który służąc swoją wiedzą i doświadczeniem dokłada wszelkich starań, by terapia przebiegła pomyślnie i bez zbędnych skutków ubocznych. Mimo to, jeśli skutki uboczne pojawią się u pacjenta, lekarz od razu podejmuje decyzję o zmniejszeniu ilości lekarstw bądź ich całkowitej zmianie. Farmakoterapia może być stosowana krótkoterminowo, aby ustabilizować stan pacjenta lub długoterminowo, w zależności od diagnozy i indywidualnych potrzeb pacjenta.

Lekarz psychiatra jest ważny również wtedy, gdy kryzys psychiczny pacjenta jest związany z innymi zaburzeniami, takimi jak uzależnienia, zaburzenia osobowości czy współwystępujące choroby somatyczne. W takich przypadkach lekarz ten może prowadzić kompleksowe leczenie, które bierze pod uwagę wszystkie aspekty zdrowia pacjenta i zapobiega nawrotom choroby.

Leczenie u lekarza psychiatry może być kluczowym środkiem do leczenia kryzysów psychicznych u wielu pacjentów. Dla niektórych pierwsza wizyta u psychiatry i konieczność leczenia mogą być trudnym doświadczeniem związanym ze stresem o własne zdrowie. Dlatego żeby mieć pewność dobrze prowadzonej terapii i odpowiedniej opieki, warto wybrać doświadczonego psychiatrę, który postara się pomóc pacjentom najlepiej, jak tylko potrafi.
W tym celu warto udać się do sprawdzonej kliniki, takiej jak Klinika LMC w Poznaniu, która oferuje konsultacje z doświadczonym lekarzem psychiatrą. Lekarz w Klinice LMC współpracuje z psychologami i terapeutami, dzięki czemu proces leczenia kryzysów psychicznych jest kompleksowy i na najwyższym poziomie.

Warto pamiętać, że choć kryzys psychiczny to trudne zjawisko, może być też punktem zwrotnym i szansą na wewnętrzną zmianę. Odpowiednia pomoc w kryzysie psychicznym pomaga jednak odzyskać równowagę, nadzieję i sens życia nawet w najtrudniejszych chwilach.

Bibliografia:

1. Łukowska K. „Strategie zmierzające do ograniczenia spożycia alkoholu – między skutecznością a przekonaniami” w: Uzależnienia 2024, Konferencja 29 października 2024 Warszawa
2. Sygulska, K., & Krupska, M. (2019). Kryzys w życiu człowieka. Praca Socjalna, 34(6), 93-108.