„Co to dwubiegunowość?” – to pytanie często zadają pacjenci, którzy pierwszy raz słyszą diagnozę choroby afektywnej dwubiegunowej. ChAD w ICD-10, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób może przybierać różne firmy nasilenia, a do najczęstszych dolegliwości należą częste nawracające zmiany nastrojów depresji i manii. Według WHO na całym świecie z tą chorobą zmaga się blisko 60 mln osób, natomiast chorych systematycznie przybywa.
Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa i kogo najczęściej dotyczy?
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe to choroba, która dotyczy coraz większej ilości osób na świecie. Według danych WHO najczęściej zmagają się z nią osoby młode między 20. a 30. rokiem życia. Psychiatrzy wskazują jednak, że choroba może wystąpić w każdym wieku, dlatego nie należy bagatelizować swojego zdrowia. W ICD-10 symbol choroby afektywnej dwubiegunowej to F31 i jest zaliczana do zaburzeń nastroju.
ChAD może przybierać różne formy. Dlatego żeby stwierdzić, na czym polega choroba dwubiegunowa u danego pacjenta, lekarz przeprowadza specjalny wywiad, w którym bada, jak chory funkcjonuje na co dzień i z jakimi trudnościami się zmaga. Postawienie trafnej diagnozy mogą mu ułatwić rzetelne kwestionariusze, takie jak Kwestionariusz Zaburzeń Nastroju Hirschfelda i Kwestionariusz Objawów Hipomanii Angsta. Wszystkie narzędzia niezbędne do rzetelnej diagnozy choroby afektywnej dwubiegunowej dostępne są w naszej poradni zdrowia psychicznego w Poznaniu.
Jakie są najczęstsze przyczyny rozwoju choroby afektywnej dwubiegunowej?
Zaburzenia afektywne mogą mieć różne przyczyny. Najczęściej pierwsze symptomy pojawiają się przez czynniki środowiskowe, które powodują długotrwały stres, ciągłe napięcie i silny niepokój o swoją przyszłość. ChAD mogą więc powodować problemy w pracy, problemy rodzinne oraz nadużywanie alkoholu i innych używek. Choroba dwubiegunowa u dzieci może być natomiast wywołana przez konflikty rodzinne, kłopoty w szkole i trudne relacje z rówieśnikami. By mieć pewność co do przyczyn choroby, warto skonsultować się z dobrym specjalistą, na przykład naszym psychologiem w Poznaniu.
W jaki sposób genetyka i środowisko wpływają na ryzyko ChAD?
Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej mogą być wywołane przez czynniki genetyczne i środowiskowe. Według psychiatrów ryzyko wystąpienia ChAD jest wyższe u pacjentów, których rodzice bądź dalsi krewni zmagali się w przeszłości z tą chorobą. Jedną z potencjalnych przyczyn odkrytą przez naukowców z Instytutu Psychiatrii im. Maxa Plancka są zmiany w genie ADCY2, którego mutacja prowadzi do takich objawów, jak problemy z koncentracją i skłonność do zmian zachowania.
Warto jednak pamiętać, że czynniki genetyczne jedynie zwiększają szansę na pojawienie się ChAD. Wiele osób, których bliscy cierpią na chorobę afektywną dwubiegunową, nie doświadczyło żadnych symptomów schorzenia. Objawy choroby dwubiegunowej mogą pojawić się przede wszystkim przez czynniki zewnętrzne, takie jak przewlekły stres, brak regularnego rytmu dobowego oraz trudne relacje rodzinne.
Jakie objawy wskazują na chorobę afektywną dwubiegunową?
Pierwsze objawy ChAD są związane z występowaniem epizodów depresyjnych i maniakalnych. Dlatego osoba dwubiegunowa może doświadczać zmiennych nastrojów, takich jak:
- euforia i drażliwość;
- zwiększona energia i aktywność;
- przyspieszone myślenie i mówienie;
- nieadekwatna pewność siebie;
- obniżony nastrój;
- brak energii i motywacji;
- trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji;
- myśli samobójcze.
Warto pamiętać, że objawy choroby afektywnej dwubiegunowej mogą być mylone z psychozą lub wskazywać na schizofrenię. Dlatego by prawidłowo rozpoznać wystąpienie ChAD u pacjenta, lekarz musi stwierdzić kilka niezbędnych objawów związanych z charakterystyką choroby.
Na czym polegają epizody manii i depresji w ChAD?
Epizod depresyjny jest jednym z filarów choroby afektywnej dwubiegunowej. Podczas trwania epizodu depresyjnego zdolność do odczuwania pozytywnych emocji przez pacjenta jest znacznie ograniczona. Chory znacznie szybciej i częściej odczuwa zmęczenie, apatię i brak chęci do wykonywania jakichkolwiek czynności.
Epizod maniakalny bądź hipomaniakalny jest drugim, zasadniczym stanem występującym w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Podczas gdy w stanie depresyjnym chory odczuwa duże przygnębienie i brak chęci do działania, epizod maniakalny jest jego przeciwieństwem.
W stanie manii pacjent wykazuje się zazwyczaj dużą aktywnością ruchową, doświadcza gonitwy myśli, a także wysokiego poczucia własnej wartości. W związku z wysokim pobudzeniem organizmu chory w tym okresie może mieć również mniejszą potrzebę snu i wykazywać większą drażliwość.
Epizody depresyjne, jak i maniakalne, czyli główne objawy ChAD występują naprzemiennie i trwają zazwyczaj od kilku dni do nawet kilku miesięcy. Ponadto w ChAD typu 2 oprócz epizodów depresyjnych występują też epizody hipomanii. Każdy z nich znacząco wpływa na poziom funkcjonowania pacjentów. Brak chęci do codziennych aktywności, apatia, gonitwa myśli czy nadmierna aktywność ruchowa powodują, iż trudno jest utrzymać rutynę dnia codziennego. Wykonywanie obowiązków zawodowych czy rodzinnych może stać się dla pacjentów zadaniem niemal niemożliwym do spełnienia.
Jakie sygnały ostrzegawcze wskazują na konieczność konsultacji ze specjalistą?
Choroba afektywna dwubiegunowa może rozwijać się przez wiele lat. Początkowo wiele osób może nie zwracać uwagi na zmieniające się wahania nastrojów, tłumacząc to trudnym okresem w pracy czy w relacjach z bliskimi. Niestety z czasem choroba dwubiegunowa i objawy psychotyczne przybierają na sile i znacząco wpływają na życie pacjentów. Nieleczona ChAD prowadzi do coraz intensywniejszych epizodów maniakalnych i depresyjnych, które mogą powodować problemy w pracy, konflikty w relacjach interpersonalnych, a nawet zachowania autodestrukcyjne. W miarę postępu choroby trudniej jest kontrolować jej przebieg, dlatego kluczowe jest jak najszybsze rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Dlaczego kompleksowa opieka w poradni zdrowia psychicznego jest kluczowa w leczeniu ChAD?
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej powinno przebiegać kompleksowo. Podstawową metodą walki z problemem są leki na ChAD. Do tych substancji zalicza się przede wszystkim leki normotymiczne, czyli sole litu, kwas walproinowy a także preparaty neuroleptyczne wpływające na pracę mózgu. Substancje te poprzez stabilizację nastroju pacjenta pomagają wyzbyć się naprzemiennych epizodów depresyjnych i maniakalnych. Leki na dwubiegunowość są zawsze przepisywane tylko przed doświadczonego specjalistą, na przykład naszego lekarza psychiatrę w Poznaniu.
Prócz tego w walce z chorobą niezwykle ważne jest wsparcie ze strony psychoterapeuty. Poprzez regularne spotkania ze specjalistą chorzy zyskują możliwość zrozumienia własnych emocji a także uczą się, jak radzić sobie podczas epizodów depresyjnych i maniakalnych. Dzięki profesjonalnemu wsparciu pacjenci mogą funkcjonować w bez większych problemów i obaw, że choroba znacząco wpłynie na jakość ich życia.
Do dyspozycji pacjentów i ich bliskich jest też psychoedukacja na temat choroby. W Klinice LMC doświadczeni specjaliści informują, jakie są objawy choroby dwubiegunowej u dorosłych, udzielają rad dotyczących radzenia sobie i wskazują skuteczne metody leczenia.
Jakie metody leczenia są skuteczne w ChAD – psychoterapia, farmakoterapia czy obie?
W przypadku dostrzeżenia pierwszych niepokojących oznak mogących wskazywać na ChAD, takich jak epizody depresyjne, apatia, gonitwa myśli, nadpobudliwość lub problemy ze snem warto zgłosić się do lekarza psychiatry. W trakcie diagnozy lekarz przeprowadza wywiad medyczny, zapoznaje się z historią chorób a także, w razie konieczności, kieruje go na dodatkowe badania. Najczęściej chorobę można stwierdzić, gdy pacjent miał do czynienia z minimum dwoma nawrotami epizodów maniakalnych
i depresyjnych.
ChAD warto też leczyć u dobrego psychoterapeuty. Psychoterapia może pomóc pacjentowi lepiej radzić sobie z objawami, rozpoznawać czynniki wyzwalające epizody choroby oraz rozwijać strategie zarządzania stresem i emocjami. Regularne sesje z doświadczonym terapeutą wspierają stabilizację nastroju, poprawiają relacje społeczne i poprawiają jakość życia.