Leczenie fobii społecznej Poznań

Poczucie silnego lęku przed wyjściem na spotkanie z innymi ludźmi, niepokój przed zabraniem głosu na forum, obawa związana z przebywaniem w miejscach publicznych. Doświadczanie wymienionych problemów może wskazywać, iż dana osoba cierpi na fobię społeczną. Fobia społeczna to bardzo uciążliwe i sprawiające wiele cierpienia zaburzenie należące do grupy zaburzeń lękowych. Chora osoba może bardzo pragnąć, często nawet bardzo tęsknić za kontaktami z innymi ludźmi, mimo tego jednak może rezygnować z wszelkich prób kontaktu z innymi z powodu bardzo silnego lęku.

Osoby cierpiące na fobię społeczną obawiają się tego, że w sytuacji kontaktu z innymi ludźmi będą obserwowane i oceniane. Na przykład jadąc tramwajem czy idąc ulicą mają poczucie, że inni im się przyglądają i negatywnie ich oceniają. Często pacjenci zgłaszają, że w sytuacjach kontaktu z innymi obawiają się, że ich zachowanie spowoduje upokorzenie lub zażenowanie, które wywoła u nich napad paniki. Osoby cierpiące na fobię społeczną często mają świadomość, iż ich lęk jest nadmierny lub nieuzasadniony, jednak nie zmienia to faktu, że w dalszym ciągu unikają sytuacji, które ich zdaniem mogą wywołać lęk.

Osoba z fobią społeczną może mieć trudności z jedzeniem w restauracji z obawy, że zwymiotuje, co wzbudzi w niej wstyd. W trakcie egzaminu student może przestać pisać z obawy, że zacznie się trząść w momencie, gdy wykładowca zacznie się na niego patrzeć lub do niego mówić. Zwłaszcza egzaminy ustne przysparzają osobom cierpiącym na fobię społeczną dużo trudności. W takich momentach bardzo obawiają się, że powiedzą coś głupiego, zostaną wyśmiane lub skrytykowane. Często doświadczanie takiej obawy powoduje niepowodzenia podczas egzaminów ustnych, gdyż u osób doświadczających lęku fobicznego pojawia się całkowita pustka w głowie z powodu doświadczanego stresu. Stan emocjonalny (lęk, niepokój) tak silnie wpływa na funkcjonowanie poznawcze (pamięć, myślenie, uwagę), iż często osoby z fobią społeczną nie są w stanie nic powiedzieć.
Fobia może być uogólniona – dotyczyć wszystkich sytuacji społecznych: spotkań ze znajomymi, bycia w jakiejkolwiek grupie, wyjścia na randki czy zabawy towarzyskie lub może być specyficzna – dotyczyć jednego rodzaju sytuacji społecznych np. wychodzenia na randki.

Warto podkreślić, iż lęk często jest nierealistyczny, nieadekwatny. Osoby, które boją się, iż będą się trzęsły, wcale się nie trzęsą. Osobom, które obawiają się, że nic nie powiedzą na egzaminie czy, że zostaną skrytykowane, wyśmiane podczas rozmowy z innymi ludźmi wcale takie sytuacje mogą się nie przytrafić. Wyobrażenie/przekonanie stanowiące treść fobii (np. „zwymiotuję w restauracji”, „zostanę skrytykowany w rozmowie z ludźmi”, „będę się trząsł podczas egzaminu i nic nie powiem”) często nie zostają zmienione ponieważ z powodu silnego lęku osoby cierpiące na fobie nie konfrontują się z sytuacjami, w których mogłyby się przekonać, że wcale nie spotka ich problem, który sobie wyobrażają. Na przykład osoba z fobią społeczną, która nie chodzi na spotkania z innymi ludźmi, gdyż wcześniej w takiej sytuacji doświadczyła wyśmiania i krytyki unika tego rodzaju spotkań. W sytuacji, gdy musi wziąć udział w takim wydarzeniu albo nic nie mówi, albo stara się jak najszybciej uciec. Taka osoba wyobraża sobie, iż w określonej sytuacji (spotkania towarzyskiego) po raz kolejny spotka ją przykre doświadczenie, jakiego wcześniej doznała – zostanie skrytykowana i wyśmiana. Lęk przed upokorzeniem nie wygasa ponieważ cierpiąca na fobię osoba nie doświadcza procesu wygasania – uczestnictwa w przyjęciu i przekonaniu się, iż to co mówi nie zostanie skrytykowana i wyśmiane, a nawet być może spotka się z przeciwną reakcją – zainteresowaniem i wysłuchaniem. Osoba z fobią z powodu silnego lęku nie podejmuje próby sprawdzenia, iż w rzeczywistości spotkania z ludźmi nie wiążą się z negatywnymi reakcjami ze strony innych.

Objawy

Osoby cierpiące na fobię społeczną zwykle doświadczają następujących objawów:

• Intensywny strach przed jedną lub wieloma sytuacjami społecznymi bądź przed występami publicznymi, podczas których następuje kontakt z obcymi ludźmi lub szczególne zainteresowanie ze strony innych. Osoba cierpiąca na fobię społeczną boi się, że jej zachowanie (lub doświadczane objawy lękowe) wywołają krytykę, wyśmianie, zażenowanie ze strony innych.
• Lęk pojawia się prawie zawsze w sytuacjach budzących obawy, lęk może przybierać formę związanych z daną sytuacją lub sprowokowanych przez tę sytuację napadów paniki.
• Narażenie się na ekspozycję społeczną lub nawet samo myślenie o niej powoduje wystąpienie lęku oraz objawów somatycznych, np. ból brzucha, ból głowy, nudności, pocenie się, drżenie rąk i nóg itp.,
• Osoba cierpiąca na fobię zdaje sobie sprawę, iż lęk jest nadmierny, nieadekwatny lub nieuzasadniony.
• Pacjent unika sytuacji, które wzbudzają w nim lęk ponieważ znosi je z silnym stresem lub cierpieniem.
• Unikanie sytuacji, obawy lub złe samopoczucie w sytuacjach wywołujących lęk wyraźnie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu, w czynnościach zawodowych, prywatnych.

Cierpienie na fobię społeczną może wiązać się z trudnościami w następujących obszarach: wykonywania pracy, chodzenia do szkoły czy rozwoju bliskich relacji z innymi ludźmi i wielu innych.

Przyczyny powstawania fobii społecznej

W literaturze opisywane są następujące wyjaśnienia fobii społecznej:

• Uwarunkowania genetyczne.
• Zaburzenia neuroprzekaźników: badania ukazują, iż osoby cierpiące na fobie wykazują nieprawidłowości dróg serotoniny i dopaminy w układzie limbicznym, który wydaje się szczególnie związany z lękiem.
• U osób z fobiami stwierdza się ponadto niski poziom kwasu gamma- aminomasłowego (GABA), który normalnie przyczynia się do hamowania pobudzenia fizjologicznego.
• Zgodnie z behawioralnymi wyjaśnieniami fobii, omawiane zaburzenie pojawia się gdy sygnał (np. przyjęcie) łączy się w czasie z trudnym zdarzeniem
  (np. zwymiotowaniem podczas przyjęcia przed dojściem do toalety; byciem skrytykowanym, wyśmianym przez inne osoby podczas przyjęcia) wywołuje to pewną reakcję (np. wstyd). Następnie, gdy znowu pojawia się dany sygnał (np. przyjęcie) pojawia się fobia – dana osoba doświadcza silnego strachu, lęku przed udziałem w przyjęciach.
• Czynniki osobowościowe: niska samoocena, obawa przed krytyką, silna potrzeba perfekcjonizmu, nasilona samokontrola, wysoki poziom wrażliwości, niska odporność na krytykę.
• Trudne doświadczenia takie jak: doświadczanie przemocy, nadużycia seksualnego, doświadczenie wyśmiania, upokorzenia itp.
• Wychowanie – dwa główne wzorce wychowania zwykle są spotykane u osób cierpiących na fobie społeczne: 1) wychowanie w atmosferze chłodu emocjonalnego – doznanie deficytu miłości i poczucia bezpieczeństwa w rodzinie, nadmiernego krytycyzmu ze strony opiekunów, 2) nadopiekuńczość – gdy rodzice byli wobec dziecka nadopiekuńczy, długo izolowali dziecko od innych osób, odciążając dziecko ze wszystkich obowiązków, nie pozwalając samodzielnie mierzyć się dziecku z codziennymi, życiowymi wyzwaniami (często z powodu własnego lęku).

Warto podkreślić, iż sama predyspozycja genetyczna czy typ wychowania NIE oznacza, że u danej osoby wykształci się fobia. Zwykle zaburzenie wykształca się w odpowiedzi na wystąpienie kilku czynników naraz.

Leczenie

Podobnie, jak w przypadku innych zaburzeń lękowych, leczenie fobii zwykle polega na systematycznym korzystaniu z psychoterapii. W Klinice terapia fobii społecznej prowadzona jest w nurcie poznawczo – bahawioralnym, psychodynamicznym i systemowym. Więcej informacji o poszczególnych nurtach można znaleźć w artykule „Psychoterapia indywidualna”.
W przypadku osób, u których doświadczane objawy są tak silne, iż w znacznym stopniu uniemożliwiają normalne funkcjonowanie w sferze zawodowej, prywatnej lub społecznej konieczne może okazać się leczenie farmakologiczne. Zwykle osobom cierpiących na fobię społeczną przepisywane są: leki przeciwlękowe, które zapewniają spokój i odprężenie, leki przeciwdepresyjne – selektywne inhibitory ponownego wychwytu serotoniny (SSRI), leki przeciwdepresyjne, z grupy inhibitorów monoaminooksydazy (MAO). Jako leczenie uzupełniające czasami stosowane są benzodiazepiny, jednak długotrwałe stosowanie tych leków wiąże się z ryzykiem uzależnienia.

Rokowania

Badania wykazują, iż w przypadku 60 – 80% osób, korzystanie z psychoterapii przynosi wyraźną poprawę, zaś nawroty w przypadku osób, które odbyły terapię wynoszą około 10% – 20%. Bardzo istotne jest systematyczne korzystanie z psychoterapii, zgodne z zalecaniami terapeuty. Tylko taki kontakt pozwala na osiągnięcie oczekiwanych rezultatów. Należy zwrócić uwagę, iż u niektórych osób korzyści z odbywania psychoterapii pojawiają się po kilku wizytach, inne osoby z kolei potrzebują kilku miesięcy sesji psychoterapii, aby uzyskać oczekiwaną poprawę.
Należy podkreślić, iż w przypadku zastosowania tylko leczenia farmakologicznego istnieje duże ryzyko nawrotu objawów w przypadku zakończenia leczenia. Ponadto, w związku z tym, iż stosowanie wielu leków wiąże się z występowaniem działań ubocznych, u osób, u których nasilenie objawów jest lekkie do umiarkowanego w pierwszej kolejności zalecane jest skorzystanie z pomocy psychoterapeutycznej.

Przezwyciężenie fobii społecznej

Podsumowując, aby przezwyciężyć fobię społeczną potrzebna jest profesjonalna pomoc w celu ustalenia właściwej diagnozy psychologicznej/psychiatrycznej. Kolejnym krokiem jest podjęcie psychoterapii. W zależności od nasilenia objawów i wskazań lekarskich konieczne może być podjęcie farmakoterapii, która powinna być odpowiednio długa i systematyczna. Zwykle zalecane jest kompleksowe leczenie: zarówno psychoterapeutyczne jak i psychiatryczne w celu osiągnięcia pożądanych efektów. Wczesne podjęcie leczenia gwarantuje najlepsze efekty. Doświadczanie długotrwałych i nasilonych objawów fobii społecznej może się wiązać z koniecznością dłuższego leczenia psychoterapeutycznego (do kilku lat) i  psychiatrycznego.